Wandelen met Els Blokker-Verwer door de tentoonstelling bij Singer Laren

‘Singer is mijn tweede thuis’

 

Een selectie van zeventig van de 117 werken van de Collectie Nardinc hangen op de tentoonstelling ‘Sluijters en de modernen’. Collectie Nardinc, een overzichtstentoonstelling naar aanleiding van de schenking van de privé-collectie van Els en Jaap Blokker-aan  Singer Laren. Een wandeling langs de persoonlijke hoogtepunten van een leven lang verzamelen.

 

Tekst & beeld van Koos de Wilt voor COLLECT

​

De collectie hing in hun woning in Laren, een verzameling met vooral Nederlandse modernisten, de avant-garde van na het impressionisme. Ruim veertig werken van Jan Sluijters, die in Laren zijn meest vernieuwende luministische schilderijen maakte, en daarnaast werk van tijdgenoten als Leo Gestel, Kees van Dongen, Kees Maks, Jan en Charley Toorop en vele anderen. Na het overlijden van Jaap Blokker in 2011 beheerde zijn weduwe Els het werk en zocht, toen ze kleiner wilde gaan wonen, een plek om de collectie met het grote publiek te delen. Uiteindelijk werd dat de schenking van de Collectie Nardinc aan Singer Laren in hun woonplaats, de meest logische plek volgens mevrouw Els Blokker. Naast de privécollectie maakte ze ook de aanbouw mogelijk van de nieuwe Nardinczalen, evenals het toekomstige behoud en beheer van de collectie.

 

‘Femie stond bij de ingang van ons huis en elke keer als ik er voorbijliep groette ik Femie en streelde haar vaak over haar hoofdje. Ik mis haar het meeste.’

​

Waar Anna en William Singer honderd jaar geleden ophielden met verzamelen - met natuurschilders en Nederlandse Impressionisten van eind negentiende eeuw - begon het echtpaar Blokker met verzamelen met de kunst van begin twintigste eeuw, de kunst van het modernisme, de stroming die zich afzette tegen de voorgaande periode. Voorafgaand aan de opening wandelt de kunstverzamelaar door de nog lege zalen van de tentoonstelling. Ze heeft nog wat aanpassingen kunnen doen, zoals Charley Toorops zonovergoten werk ‘Port de Villefrance’ van 1934, een schilderij waaraan Els bijzondere herinneringen heeft. Ook ‘Femie’, een bronzen beeld van 1929 van Charlotte van Pallandt, heeft nu prominente gekregen in de tentoonstelling. Vanaf de ingang is ze via een doorkijkje te zien. Els Blokker: ‘Het beeld stond bij de ingang van ons huis en elke keer als ik er voorbijliep groette ik Femie en streelde haar vaak over haar hoofd. Ik mis haar het meeste.’ Jan Rudolph de Lorm, museumdirecteur van Singer Laren, begroet Els en benadrukt dat ze altijd kan aankloppen als ze een werk mist en het even terug wil hebben. Misschien vraagt ze ‘Meisje met zonnehoed’ van Jo Koster nog wel een keertje terug om een tijdje thuis te komen: ‘Ik vind dat nog steeds een plaatje. Zo’n schatje en tegelijkertijd een beetje brutaal.’ Ook aan het landschap ‘Mallorca’ van Leo Gestel heeft ze mooie herinneringen en aan het vrolijke ‘Bevrijdingsfeest’ dat Willy Boers in 1945 schilderde.

 

Florence

De tentoonstelling opent met twee portretten, een schilderij van Jaap Blokker dat Piet van den Boog in 2011 schilderde en daarnaast een foto van zijn echtgenote die Erwin Olaf kortgeleden hier in het museum maakte. Els wandelt de zalen in. Tussen de schilderijen is conservator Roby Boes nog druk in de weer om de tentoonstelling te filmen. Roby deed uitgebreid onderzoek, schreef veel van de teksten voor het boek en stelde samen met Jan Rudolph de Lorm de tentoonstelling samen. Voor de tentoonstelling en het boek moest Els ver teruggaan in haar geheugen over hoe het allemaal ook alweer is gegaan. ‘Het begon allemaal toen Jaap begin jaren zestig een taalcursus deed in Florence. Hij leerde Italiaans en kunstgeschiedenis kwam erbij en daar was hij door gegrepen. Wij ontmoetten elkaar een paar jaar later op de Jaarbeurs. Ik deed in die tijd Schoevers en hielp mijn vader in zijn stand met luxe metaalwaren. Jaap was er met zijn moeder om inkopen te doen. We trouwden in 1967.’ Het kunst verzamelen volgde niet veel later. ‘De man van mijn zusje studeerde kunstgeschiedenis en zette ons aan om ook kunst te verzamelen. We gingen meestal op de zondagen naar de kijkdagen van de veilinghuizen. In 1972 kochten we bij een antiquair in Zeist onze eerste twee kunstwerken: een pasteltekening van Leo Gestel en een aquarel van Suze Robertson.’ De pastel ‘Jonge vrouw voor een spiegel’ hangt nu op zaal en Els Blokker wandelt ernaartoe. ‘Het pastel kostte toen zo’n 600  gulden, niet zo veel als je voor een schilderij zou betalen. We waren nog maar kort getrouwd en hadden nog niet zoveel geld. We hebben ook gekozen voor de Nederlandse schilders omdat de Franse impressionisten ook toen al voor ons niet te betalen waren.’

 

Dankzij beide verzamelingen is Singer Laren nu de plek waar permanent het verhaal van het Nederlands impressionisme en modernisme te zien zal zijn.

​

Tijdens de kijkdagen kwam het echtpaar een andere verzamelaar tegen, Renée Smithuis. ‘Zij heeft ons enorm geholpen bij het samenstellen van onze collectie’, vertelt de verzamelaar. ‘In 2014 is zij ons voorgegaan door een deel van haar kunstverzameling te schenken aan Singer Laren, in haar geval van Nederlandse expressionisten en de Bergense School in het bijzonder.’ Dankzij beide verzamelingen is Singer Laren nu de plek waar permanent het verhaal van het Nederlands impressionisme en modernisme te zien zal zijn. Els Blokker loopt naar een werk dat haar verbindt aan haar vriendin. ‘Voor dit schilderij had ik met Jaap een limiet afgesproken. Ik was toen samen met Renée naar de veiling gegaan en we hebben toen een paar keer extra onze hand opgestoken. Heel spannend! We moesten het gewoon hebben! Later liepen we op de TEFAF en vertelde een bekende kunsthandelaar dat er een idioot was die vijftigduizend gulden had betaald voor een Jan Sluijters. Waarop Jaap zei: “Die idioot staat naast u!” Maar ook mijn man was er blij mee. Onze verzameling was begonnen met veel werk van de Romantische School, veel koetjes en kalfjes, paarden en stadsgezichten, maar het keerpunt was dit ‘Landschap in Laren’ van Jan Sluijters.’

 

‘We wilden vrolijk en enthousiast worden van de kunstwerken die onze leefomgeving verrijkten. We wilde ons omringen met de kleurige kant van het leven. Daar horen ook de naakten bij.'

​

Kleuren

In de collectie ook een paar modernistische stadsgezichten. ‘Jaap is geboren en getogen in Amsterdam, geboren boven de winkel op de Ceintuurbaan’, vertelt zijn weduwe. ‘Zijn uitzicht van vroeger kun je zien op het schilderij ‘Figuren op de hoek van het Sarphatipark en de Ceintuurbaan, Amsterdam dat Frans Oerder in 1928 schilderde.’ Het is een zonnig schilderij. Kenmerkend voor veel werken in de Collectie Nardinc zijn de vrolijke en uitbundige onderwerpen, vaak in felle en contrastrijke kleuren. De schoonheid en lichtheid van het leven komen in allerlei facetten voorbij: van stralende luministische landschappen, fleurige bloemenpracht en swingende expressieve danseressen tot krachtige, kleurrijke portretten. ‘We wilden vrolijk en blij worden van de kunstwerken die onze leefomgeving verrijkten. We wilde ons omringen met de kleurige kant van het leven. Daar horen ook de naakten bij die we kochten van Ferdinand Erfmann, Toon Kelderen en veel van Jan Sluijters. Een mooi naakt is niet lelijk’, zegt de verzamelaar als ze in de enigszins loensende ogen kijkt van een vrouwelijk naakt. Inmiddels werd er steeds serieuzer verzameld en werd het een zorgvuldig opgebouwde collectie.  ‘Niet alles kochten we omdat we het alleen maar mooi vonden. ‘Avond voor de werkstaking’ van Jan Toorop is kunsthistorisch heel belangrijk, passend bij de opbouw van de collectie, maar daar had ik destijds minder mee. Henk van Os heeft een essay over het werk geschreven in het boek.’ De collectie was op gegeven moment zo groot dat we een nieuw huis hebben gebouwd met een galerie erbij van vijf meter hoog.

 

‘Het hing altijd in de tv-kamer. Het is een zo’n romantisch, de verliefdheid spat ervan af.’

​

Greet van Cooten

In een van de zalen hangen twee vrouwen naast elkaar. De verzamelaar kijkt naar beide dames. Sluijters’ eerste vrouw Bertha Langerhorst, die hij in 1905 schilderde, de vrouw waarvoor hij zijn gezin verliet, en Greet van Cooten die Sluijters in 1910 schilderde. Het laatstgenoemde portret is beelddrager geworden van het boek dat voor deze tentoonstelling is gemaakt. ‘Het hing altijd in de tv-kamer. De verliefdheid spat ervan af.’ Eén werk is er niet bij, een ander portret van Greet. Dat kleurige schilderij ‘Greet van Cooten met zwarte hoed’ uit 1912 is in 2012 verloren gegaan bij een brand in het Museum Kunst der Westküste op het Duitse Waddeneiland Föhr waar het werk op dat moment in bruikleen is. Jaap en Els hadden het in 1995 gekocht. ‘Het was het beeld op de kaft van een collectieboek dat Jaap en ik hadden gemaakt. Gelukkig heeft mijn man de brand niet hoeven meemaken, want het was ook een van zijn favorieten. Ik had toen een kale plek bij de zwarte vleugel en vond dat ik er wat mee moest. Ik kwam toen op de PAN bij de stand van Bob Albricht een prachtige Kees Maks tegen met dezelfde kleuren en die heb ik toen gekocht.’

 

‘Nu, na de schenking, heb ik weer ruimte voor nieuw werk, zoals voor schilderijen van Paul de Lussanet. Bij een opening in Museum More heb ik met hem kennisgemaakt. Hij woont op loopafstand van mij in Laren.’ Een van die werken uit de nieuwe collectie van Els Blokker hangt nu op een tentoonstelling van de kunstenaar in de nieuwe Nardinc galerij van het museum.

 

[maart 2022]

​