De levenslessen van
Jörgen Raymann
Hoe beweeg je je door het leven? Hoe ontdek je je talenten en hoe breng je die tot ontwikkeling? Hierover interviewde ik onder anderen de artiest Jörgen Raymann. Voor het boek Jouw weg naar succes.
PASSIE
De duim: wees positief en weet wat je passie is
‘Je passie vinden is net als uit de kast komen. Je moet er voor durven uitkomen.’
Entertainen zit in mijn bloed. Ik heb een foto van toen ik vier was en ik op een stoel stond om bij de microfoon te komen. Ik deed mee met een modeshow op de zwemvereniging en ik weet nog dat er allemaal tienermeiden voor me begonnen te joelen. Ik begon te dansen en de show te stelen. Dat gevoel ben ik nooit vergeten. Ik begreep toen al dat iets op het podium wilde doen. Maar ja, met theater kon je geen geld verdienen in die tijd. Studeren, dat moest je. En voor Surinaamse ouders waren er dan drie opties: medicijnen, rechten of economie. Mijn vader was accountant en daarom ben ik maar economie gaan studeren aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Dat werd ‘m niet en na verschillende studies moest ik toegeven dat ik niet uit het studentenhout was gesneden. Ik was artiest die alleen nog niet wist hoe hij er een bestaan mee kon opbouwen. Je passie vinden is net als uit de kast komen. Je weet wel dat het er is, maar je moet er ook voor durven uitkomen. Lukt het wel en wat zullen de anderen er wel niet van denken?
‘Het restaurant was een prima podium om mensen te entertainen. Zo kwam ik dichter bij mijn passie.’
Een belangrijke inspiratiebron was Harry de la Fuente, een virtuoos op de viool die ook geweldig was in het doen van typetjes. Hij heeft mij geïnspireerd om Tante Es te creëren. Ik wilde zijn zoals hij. De la Fuente verdiende zijn geld als reclameschilder, maar was bovenal een artiest. Hij heeft mij geleerd dat het allemaal begint met passie. Zoals de la Fuente de kost verdiende met reclametekenen, zo ben ik tijdens mijn studie in een Surinaams restaurant gaan werken. Het bleek een prima podium om mensen te entertainen. Ik maakte praatjes met iedereen en was altijd bezig mensen naar hun zin aan het maken. Het was een geweldige tijd. Ik verdiende 4500 gulden in de maand, wat ongelofelijk veel geld was voor een student, en ik werkte zeven dagen in de week. Van die tijd af heb ik mijn hart gevolgd en ik begreep toen al: als je weet wat je wilt en je zet je er ook voor honderd procent in dan kom je er ook. Ik ben een wijncursus gaan doen, hygiëne in de keuken, systemen voor reserveringen etc. Ik ging vol voor het restaurant en ‘nee’ verkopen was geen optie. De uitdaging was mensen een toetje te verkopen terwijl ze echt helemaal vol zaten. Ik volgde mijn passen terwijl ik niet eens de eigenaar was van de zaak. Die liet tijdens zijn vakantie de zaak aan mij over. En dat was in vertrouwde handen.
Als je je ogen open doet, zie je overal passie. Sinds mijn eigen zus op haar 23ste overleed ben ik een soort broer en vader geworden voor haar dochter. Charissa was een jaar toen haar moeder stierf. Ze zit vol passie, maar dat moest wel een kans krijgen. Aanvankelijk zat ze op het VMBO en dat ging niet goed. Wat ze eigenlijk wilde, was een eigen kapsalon hebben in Suriname, maar ze had geen idee hoe ze dat nou moest aanpakken. En haar omgeving was ook niet overtuigd. Maar ik heb haar mogen helpen om haar passie te volgen en een opleiding voor kapster te volgen. En sinds die tijd is ze niet meer te stoppen. Zij is compleet gefocust en altijd met cursussen bezig. Ze had een goede baan hier in Nederland, maar ze had haar zinnen gezet op die eigen zaak in Suriname. En het is haar gelukt. Ze heeft nu een succesvol bedrijf in Paramaribo waar elke dag nieuwe mensen door haar geholpen willen worden. Zij heeft haar passie gevonden.
OVERZICHT
Middelvinger: hou overzicht en zorg ervoor dat je te allen tijde met kop en schouders boven de rest uitsteekt
‘Overzicht is ook dat je je zwaktes kent.’
Een studentenbaantje in restaurant Pomo in Utrecht groeide uit tot een volledige baan. Van mijn baas Robby Pomo had ik geleerd om het management van het restaurant te doen. Het restaurant zat in mijn vingers en toen mijn vrouw zwanger werd, gingen we nadenken over wat we met ons leven wilden. En dat was een eigen restaurant en onze kinderen een jeugd geven zoals ik zelf in Suriname heb gehad. Ik was 27 toen ik begon met restaurant Pedro in Paramaribo. Het ging heel goed en ik serveerde mijn klanten niet alleen eten, maar ik trad ook voor ze op. Ik dacht dat ik alles aankon. Toch had het niet veel gescheeld of ik was op de fles gegaan met mijn restaurant. Ik zag niet aankomen dat er ook economische mindere tijden konden aanbreken. Ik was het overzicht verloren en moest op een gegeven moment mijn rekeningen in dollars betalen terwijl mijn inkomsten in Surinaamse guldens waren, guldens die door de crisis met dat dag minder waard werden.
‘Ik verdiende goed, maar had het overzicht niet en dacht niet na over de toekomst.’
Gelukkig is het mij gelukt met televisie- en reclamewerk iets nieuws op te bouwen. Een vriend, die directeur was bij een zeepfabriek, had gezien hoe ik mijn gasten entertainde en nodigde mij uit een spotje voor hem te maken voor een nieuw wasmiddel. Hij had een budget van vijfhonderd dollar en daarvan moest ik het doen. Ik heb toen een vriend gevraagd om samen, met een pruik en een jurk van mijn moeder, buurvrouw en buurman te spelen voor dat spotje. Dat spotje werd een ongelofelijk hit in Suriname. Uiteindelijk is de buurvrouw toen verworden tot Esselien van Doornegat, ofwel Tante Es. En van het een kwam het andere. Ik werd uitgenodigd om een oudejaarsconference te gaan doen en op Sint Maarten op te treden. Het restaurantje werd door de crisis minder, maar mijn theatershow liep als een trein. Ook maakte ik toen ‘The Comedy Factory’ voor de NTR. Ik deed iets waar ik met kop en schouders boven iedereen uitstak.
In die tijd kwam ik drie maanden naar Nederland om de televisieprogramma’s te maken en daarvan konden we de rest van het jaar rondkomen. Toch hebben mijn vrouw Sheila en ik op een gegeven moment het besluit genomen terug te gaan naar Nederland om zo ‘Raymann is Laat’ en ‘zo: Raymann’ te gaan maken. Ik leefde mijn passie en had veel succes en verdiende ook veel. Maar, zoals wel vaker bij mensen die succes hebben, je verliest dan het overzicht en je denkt niet na over de toekomst. Overzicht is ook dat je je zwaktes kent. Niet alleen dankzij mijn vrouw, maar ook door de succesvolle zakenman Ron Abdoelhafiezkhan heb ik geleerd meer overzicht te hebben en mijn zaken te regelen en te anticiperen op de toekomst.
Al een paar jaar geleden zag ik aankomen dat de theaterwereld klappen zou krijgen. En daarop heb ik geanticipeerd door in een televisieproductiebedrijf te stappen en motivational speeches te gaan doen. Het mooie is nu dat ik in mijn nieuwe rol nog meer mijn eigen ervaring kan delen en mensen kan helpen hun eigen pad te kiezen en er controle over te hebben. Ik had een keer een Hi5 sessie gedaan op een school toen er op de parkeerplaats een jongen naar mijn auto kwam lopen. Hij zei dat hij in de Hunnerberg had gezeten, de gevangenis waar ik een keer gesproken had, en hij vertelde me dat mijn speech hem daar het vertrouwen had gegeven opnieuw te beginnen. Hij had inmiddels een opleiding afgerond en had een baan gevonden. Nu wilde hij een huis inrichten voor zijn vrouw. Als ik eraan terugdenk, krijg ik weer tranen in mijn ogen. Als je iemand redt red je de wereld, zei Moeder Theresa al.
KENNIS
Pink: wees altijd bij de pinken, blij jezelf ontwikkelen
‘Met alleen talent ben je nog nergens, je moet het ontwikkelen’
Alles wat ik heb gedaan in mijn leven, heb ik gebruikt om te worden wie ik nu ben, de goede en slechte keuzes. Ik heb nergens spijt van. Het heeft me allemaal gevormd. Ook de jaren op de universiteit heeft me veel gebracht, ook al ben ik nooit afgestudeerd. Je leert van elke ervaring. Ook als artiest moet je je voortdurend ontwikkelen. Mijn ouders hadden platen liggen van Wim Sonneveld, Wim Kan, Toon Hermans en Snip en Snap. Maar ik weet nog dat ik zelf op een dag een plaat kocht die ‘Bakken aan de bar’ heette, redelijk platte grappen van Harry Touw. Maar ook van hem kon ik Amy Cooper. Bijvoorbeeld om een kleine grap ook klein houden. Precies zoals je aan de bar een bak verteld. Ik heb veel naar andere comedians gekeken. Dan probeerde ik hun grimassen voor de spiegel. In het begin heb ik ook hun grappen gepikt, maar later neem je vooral veel andere dingen over. Waar je je punch line plaats bijvoorbeeld. Een seconde net iets langer wachten is het verschil tussen lachen of stilte. Ik heb gemerkt dat het vaak niet eens gaat om de grap of het verhaal, maar om het juiste timing en het ritme.
‘Je moet jezelf zijn, niet de acteur zijn die een cabaretier speelt’
Iedereen heeft talent, je moet alleen uitvinden waar dat van jou ligt. En als je dat dan hebt gevonden, kun je daarna leren het veel beter te doen. Want met alleen talent ben je nog nergens, je moet het ontwikkelen. Net als veel andere dingen in het leven is het bij comedy belangrijk dat je echt bent, authentiek bent. Het gaat erom dat je je grappen in een persoonlijk verhaal verwerkt en dat je dat op een zo natuurlijk mogelijke manier vertelt. Je moet niet de grappenmaker willen spelen, maar een echt verhaal vertellen. Je moet jezelf zijn, niet de acteur die een cabaretier speelt. Het gaat om authenticiteit. Hans Teeuwen heeft dat. Hij is hard, bot en vaak vol zwarte humor, maar hij komt overal mee weg. Zelfs zijn humor is manisch depressief, maar het is wel echte, authentieke humor.
Eigenlijk kun je nooit rustig achterover hangen. Je moet je voortdurend ontwikkelen. Maar dat gaat niet altijd vanzelf. Je moet dingen uitproberen en soms lukt het en soms niet. Het ging op een gegeven moment goed in de theaters en op tv, maar ik realiseerde me dat ik door moest, ik wilde naar de next level gaan. Ik heb toen serieuze shows gemaakt over slavernij en over een manisch depressieve accountant. Maar dat werd me niet in dank afgenomen door mijn publiek. Ze kende mij van mijn grappen en hadden moeite met mijn intellectuele richting. Het zijn mijn allerbeste shows, dat vond de pers ook, maar de zalen bleven leeg. Daarom ging ik verder, op zoek naar nieuwe podia waarop ik mijn verhaal kon vertellen. Zo ben ik begonnen DutchVersity en Hi5, een manier waarop we proberen om jongeren uit de slachtofferrol te leren stappen en te kiezen voor een toekomst. Ik ben geïnteresseerd geraakt in Hi5 door het enthousiasme van Dionne. Zij is een echte social entrepreneur die de kar is gaan trekken en mij op sleeptouw heeft genomen in haar enthousiasme. We wilden iets doen om jongeren te empoweren want we zagen dat teveel jongeren buiten de boot vielen. Maar hoe pak je dat aan? Hoe kun je groepen jongeren aanspreken die hun vertrouwen verliezen in de maatschappij en in zichzelf? We zijn beiden heel erg geïnspireerd geraakt door Stedman Graham en zijn boek You Can Make It Happen: A Nine-Step Plan For Success. We hebben hem ook op bezoek gehad. Het probleem was dat negen stappen teveel zijn. We konden ze niet onthouden. En zo kwamen we uit bij iets wat je altijd bij de hand hebt, de hand zelf, met Hi5 dus. We hebben er heel veel over gesproken en Dionne is het verder gaan ontwikkelen tot wat het nu is, een geweldig handig hulpmiddel waar je voortdurend op kunt terugvallen. Heel makkelijk en precies to the point.
Voor een boek in samenwerking met Leonon Media/Lenard Wolters
FOCUS
Wijsvinger: volg de richting naar jouw droom en kies je eigen dream uit
‘Het maakt niet uit wat je doet, als je er maar voor gaat. De rest volgt dan vanzelf.’
Toen ik een jaar oud was verhuisde ons gezin vanuit Nederland naar Suriname waar mijn vader zijn eigen accountantskantoor begon. Hij was succesvol en bouwde zijn zaak al snel uit. Het leven lachte ons toe, tot de militairen aan de macht kwamen. Als lid van het establishment was mijn vader verdacht en wat volgde is een tijd van repressie. Uiteindelijk leidde dat in 1982 tot een inzinking. Ik was veertien toen mijn held terugkwam uit het ziekenhuis met het verstand van een achtjarige. En toen veranderde alles. Van de ene op de andere dag vielen alle inkomsten weg. Mijn moeder had met mijn vader de mooiste reizen gedaan, maar dat viel allemaal weg. Maar mijn moeder bleek een ongelofelijk daadkracht te hebben. Ze ging bloemen schikken voor mensen, kleding verstellen en pakte aan wat ze aan kon pakken. In 1985 overleed ook nog eens haar dochter door een hartstilstand. En die liet een klein meisje achter. Een enorme domper voor ons gezin. Die tijd heeft me heel jong volwassen gemaakt.
‘Een mening is als een anus, iedereen heeft er een. Maar naar sommige mensen moet je wel luisteren.’
Ik zie vaak om me heen dat jongeren hun vertrouwen verliezen in de maatschappij en zichzelf en dan maar de slachtofferrol kiezen. Ik ken die verleiding natuurlijk ook. Maar je moet het toch proberen te weerstaan. Laten zien wat je waard bent. Ik weet nog mijn eerste baantje bij McDonald’s in Den Haag. Ik had kunnen neerkijken op dat baantje en kunnen klagen dat ik niet aan de balie mocht werken, alleen maar omdat ik zwart was. Maar ik kon ook laten zien wat ik waard was. En dat heb ik gedaan. Ik heb zo mijn best gedaan dat mensen speciaal naar McDonald’s gingen om naar toilet te gaan voor ze naar huis gingen. Zo schoon was het. Na twee maanden kreeg ik het aanbod om crew trainer te worden, maar dat heb ik toen geweigerd. Ik had bewezen wat ik kon.
Het maakt niet uit wat je doet, als je er maar voor gaat. De rest volgt dan vanzelf. Mijn oma was vroedvrouw en heeft vele duizenden kinderen op de wereld gebracht. Ze is vroeg gescheiden van mijn grootvader en ging met de fiets de polder in om mensen te helpen. Het was een stugge, strenge vrouw en veel mensen waren ook een beetje bang van haar. Maar haar drive was de liefde voor mensen en zij volgde haar pad. Dat is iets wat ik later pas heb ingezien. Doordat ze zelf zo’n hard leven heeft gehad vond ze het moeilijk te knuffelen en zacht te zijn, maar zij vertegenwoordigde pure liefde en doelgerichtheid. Zij was één brok daadkracht, op haar eigen manier en ze zei altijd: ‘Je kan op twee manieren een probleem tackelen: als een zwerm bijen, heel luidruchtig en agressief, óf als een houtluis, heel voorzichtig en langzaam op je doel afgaand. Bij de houtluis is het zo dat als mensen het doorhebben dat je er bent, ze niet meer van je af kunnen. Anders stort de hele boel in.’
Je moet je niet laten leiden door wat anderen zeggen, maar je eigen richting volgen. Als ik alleen maar afga op recensies, dan zou ik mijn zelfvertrouwen al snel zijn verloren. Laat je oren niet hangen naar allerlei meningen om je heen. Een mening is als een anus, iedereen heeft er een. Maar naar sommige mensen moet je wel luisteren. Mensen die het beste met je voor hebben. Zoals naar de mening van mijn vrouw Sheila. Niks doe je in je eentje. Als je succes wilt hebben heb je een dream team nodig. Sheila is altijd de persoon geweest die zei: ‘doe maar, probeer het maar’. Zij heeft altijd gezegd dat je moet voorkomen dat je achteraf zegt: ‘had ik maar…’ Zij heeft er op een gegeven moment voor gekozen om onze kinderen op te voeden, dat was haar focus, maar is inmiddels ook de CFO van het bedrijf en ze regelt ondertussen ook de catering. Zonder haar had ik waarschijnlijk op het verkeerde pad beland.
BETROUWBAARHEID
Ringvinger: wees trouw aan jezelf, de ander en je eigen droom
‘Wees trouw aan jezelf én aan anderen. Dat betaalt zich terug.’
Je moet je denken over jezelf veranderen en het zal je leven veranderen, zegt Stedman Graham. Volgens deze bestsellerauteur, ondernemer en coach is één van de belangrijkste dingen in het leven het hebben van zelfvertrouwen en het hebben van een goed self-image. Wat zelfvertrouwen betekent is voor de meeste mensen wel duidelijk: vertrouwen in jezelf hebben, niet twijfelen aan jezelf. Maar wat is het hebben van een goed self-image? Stedman zegt dat de meeste mensen lijden aan een slecht self-image: hoe je over jezelf denkt, hoe je jezelf ziet. De meesten maken zich zorgen over hoe ánderen hen zien, maar dat is totaal ondergeschikt aan het feit hoe jij jezelf ziet. En dan ga je verkeerde dingen doen. Het had weinig gescheeld of was de verkeerde kant opgegaan. Er is een tijd geweest dat ik drugs gebruikte en geen geld had om te studeren of iets anders aan te pakken. Ik ben toen ook in de verleiding gekomen om vage pakketjes van Nederland naar Duitsland te vervoeren. Dat was makkelijk verdiend. Maar dat heb ik niet gedaan. Mijn vrouw Sheila zei: ‘Het is óf ik of die shit’. Ik hield zo veel van haar dat ik voor haar gekozen heb. Gelukkig maar.
‘Het had weinig gescheeld of was de verkeerde kant opgegaan.’
Het is niet alleen belangrijk dat je op je eigen kunnen leert vertrouwen, maar ook dat mensen op je kunnen rekenen, dat ze op je kunnen bouwen. Ik heb dat door schade en schande ook moeten leren. In weet nog dat ik in Rotterdam als DJ was aangenomen en ik de eerste dag gelijk succes had. Ik voelde mij heel belangrijk. De tweede dag kwam ik te laat en toen heeft mijn baas mij zonder pardon ontslagen. Hij had ineens geen DJ. Hij vertelde mij dat hij alleen wilde werken met mensen op wie hij kon rekenen. En gelijk had hij. Sindsdien zorg ik dat ik bij optredens altijd op tijd ben. Het publiek en de mensen met wie je werkt, moeten op je kunnen bouwen. Eén keer was ik dat niet. Toen moest ik bij het Spant in Bussum zijn en ben ik naar de Flint gereden in Amersfoort. Daar was ik wel op tijd - alleen op de verkeerde plek haha.
Ik heb het geluk gehad mensen te hebben leren kennen op wie ik kan rekenen. Conrad en Maurits Issa zijn vrienden op wie ik mijn leven al kan bouwen. Zij hebben het bedrijf van hun vader overgenomen, doen dat op hun eigen manier en zijn daar heel succesvol mee. Op basis van vertrouwen ook. Ik zat met de broers op de middelbare school en ik paste vaak op hun broertje Jack, die epilepsie patiënt was. Wij hadden en geweldige band en het was vanzelfsprekend dat ik dat deed. Jack kon eigenlijk nergens naartoe zonder zijn broers of moeder. Ik wist wat ik moest doen en zij vertrouwden mij. En betrouwbaar zijn, is de basis van veel succes.
Mijn vader is iemand op wie mensen konden bouwen. Toen het hem voor de wind ging en in de gelegenheid was, hielp hij iedereen waar hij maar kon. Als mensen uit de gevangenis kwamen, kwamen ze naar mijn vader. Hij kon mensen weer perspectief geven. Zijn personeel schrok er weleens van, van die gevaarlijk uitziende mannen aan de balie, maar mijn vader was er wel. Hij was niet iemand die zomaar wat gaf, het ging hem om het geven van perspectief. Niet simpelweg geld, maar een hangmat om te kunnen slapen. Selfmade businessman Dennis de Jong is zo’n iemand op wie ik zelf heb kunnen bouwen. Hij is succesvol schroothandelaar in Suriname en ik zal nooit vergeten dat hij er was toen ik een dip had. Hij heeft mij ooit tienduizend euro geleend en gezegd dat ik het ooit maar moest teruggeven als ik het kon. Hij gaf mij een nieuwe kans. Dan leer je wel alles terug te betalen en liefst met rente. We hebben elkaar steeds naar een hoger niveau getrokken. En nog steeds kunnen we op elkaar bouwen.
RAYMANN ZOEKT RAAD - LEVENSLESSEN VAN EEN RASOPTIMIST • Naast geluk en plezier krijgt iedereen in zijn leven ook te maken met tegenslag en verlies. Daar hoef je niets voor te doen, dat krijg je gratis en voor niks voor je kiezen. Wat je wel kunt doen, is leren hoe je ermee om kunt gaan. Jörgen Raymann vertelt over hoe hij ermee omgaat en welke manieren hij heeft gevonden om op succesvolle manier op staan en verder te gaan. Koos de Wilt tekent de ervaringen en lessen op. Verschijnt maart 2017
