Op stap met Neelie Kroes in het Rotterdam van toen en nu

POWER LADY

Koos de Wilt voor Holland Herald

 

Ze heeft er al een afspraak opzitten vóór het interview en de aansluitende fotoshoot in Rotterdam. Erna volgt er weer een, met een minister in Den Haag. Een overvolle agenda, maar de voormalig Eurocommissaris oogt of ze alle tijd heeft. Ze geniet van de kleding die voor de fotosessie ligt uitgestald op een kamer op de twintigste verdieping van Rem Koolhaas’ nhow hotel. Ze neemt uitgebreid tijd voor het uitzicht op de elegante Erasmusbrug van Ben van Berkel. Vanaf deze plek zijn nog maar een paar prominente gebouwen uit haar jeugd te zien, zoals Laurenskerk en het Witte Huis, die voor de oorlog nog met recht een wolkenkrabber werd genoemd. Neelie Kroes is in de stad waar ze geboren en getogen is. Ze kwam ter wereld in het jaar na het bombardement dat in 1940 de gehele binnenstad wegvaagde en groeide op in de stad die snel opkrabbelde om weer mee te tellen in de wereld. Haar vader startte na de oorlog een zwaar transportbedrijf dat zware spullen vervoerde, zoals trucks en trailers die het Amerikaanse leger had achtergelaten. Een spannende tijd was het en elke week moest het gezin maar zien of het brood betaald kon worden. Kroes voelt zich sterk verbonden met de Rotterdamse mentaliteit van mouwen opstropen en niet zeuren. ‘Dit is een stad van resultaten leveren, van aanpassen, van vooruitkijken en niet klagen. Dat heeft van Rotterdam een wereldstad gemaakt.’

 

Maar wat betekent vooruitkijken als je 75 bent? Ze vertelt over de ontmoeting met een bijzondere Italiaanse dame die ze in haar laatste dagen als Eurocommissaris ontmoette. Het was een vrouw van in de negentig die meedeed aan een robotiseringproject van de EU-project. Via robots in haar appartement kon ze thuis blijven wonen en mee blijven doen. De hoogbejaarde vertelde de Kroes dat haar leven op haar 72ste jaar eigenlijk pas echt begonnen was. In dat jaar was haar man gestorven, en kon ze eindelijk naar school, naar de universiteit en boeken gaan schrijven, iets waar ze heel haar hele leven naar had verlangd. Een spirit die Kroes meteen herkende. Zelf had ze ook allang de handdoek in de ring kunnen gooien met haar enorme staat van dienst. Maar niets van dat alles. Gemotiveerd pakt ze nu functies op bij Uber en Salesforce. Waarom? Kroes denkt na over haar antwoord: ‘Ik Skype elke week met mijn kleindochters die in San Francisco wonen. Ik geloof overigens dat ik er meer naar uitkijk dan zij, dat terzijde, maar een paar jaar geleden vroeg de jongste, die toen vier was: ‘Hoe oud bent u eigenlijk oma?’ Ik antwoordde naar eer en geweten dat ik 72 was. Het werd even stil. ‘And you are still alive…?’’ Het kwam uit haar tenen. Ik realiseerde me dat ik haast moest maken.’

 

Eind jaren vijftig van de vorige eeuw, ging ze met zeven meiden Economie studeren in Rotterdam, in een mannenbolwerk. Omdat ze het niet breed hadden thuis, kon ze niet op kamers, maar bleef thuis bij haar ouders in Rotterdam wonen. Een belangrijke reden om Economie te gaan studeren was, mocht de studie niet meer betaald kunnen worden, ze dan met een kandidaats examen toch iets had. Wat bij een studie als medicijnen niet zo zou zijn. Ze studeerde af met een specialisatie in internationale transport en werd wetenschappelijk medewerker. Maar om meer voor elkaar te krijgen dan met een academische carrière, stapte ze over naar de Rotterdamse politiek. Er volgde een overstap naar de landelijke politiek en uiteindelijk werd ze minister. Daarna was ze gedurende negen jaar president van Universiteit Nijenrode en werd vervolgens tot twee keer toe als Eurocommissaris benoemd, een functie die ze voor elf jaar lang bekleedde. De eerste keer kreeg ze de functie als ‘excuus Truus’ om het vrouwenquotum te halen dat de voorzitter van de Europese Commissie Barroso zich gesteld had, zo zegt ze zelf. Aan haar de uitdaging om het ook waar te maken. Ze kreeg de portefeuille Mededinging en het werd duidelijk dat ze iemand was die dingen voor elkaar kreeg. Steely Neelie, werd ze in de Britse pers ook wel genoemd. De Nederlandse christendemocratische premier Balkenende had de positieve geluiden opgevangen en vroeg haar voor een tweede periode. Kroes: ‘Iets waar ik hem nog steeds voor prijs aangezien ik geen christendemocraat was, maar liberaal. In eerste instantie leek mijn portefeuille, de Digitale Agenda, in de ogen van veel mensen niet zo belangrijk. Het bleek uiteindelijk key, zowel voor Europa als Nederland. Het was mijn taak Europa een rol te laten blijven spelen in de wereldeconomie die met de komst van het internet een heel andere dynamiek had gekregen. Door hobbels weg te nemen in de Europese regulering, denk ik een goede bijdrage te hebben geleverd. Europa is klaar voor de toekomst.’

 

Na Europa werd ze in 2015 special envoy van StartupDelta, een initiatief dat startende bedrijven, overheden, kennisinstellingen, bestaande grote en kleinere bedrijven en financiers met elkaar verbindt om van Nederland dé vestigingsplaats te maken voor start-ups. Binnen StartupDelta zette ze zich daarnaast in om schoolkinderen in een zo vroeg mogelijk stadium digitale vaardigheden bij te brengen. Kroes: ‘De toekomst draait om ons mobieltje. Pas het onderwijs daar dan ook op aan. Voor iedereen, onafhankelijk van uit welk nest je komt. Via het internet leer je de rest van de wereld kennen.’ De toekomst van Nederland als gaat om die nieuwe economische kansen is ook zonnig, vindt Kroes. ‘Als klein land hebben we ons altijd open gesteld naar de wereld, waardoor we ook logische een testbed zijn voor de rest van de wereld. Daarnaast is de kwaliteit van het onderwijs goed, we spreken onze talen en we zijn ondernemend. Bovendien hebben we een prettige rebelsheid.’ We mogen daarom wel wat minder bescheiden zijn, vindt ze. ‘Er zijn verspreid in Nederland tien plekken waar start-ups elkaar vinden. Bij deze hubs is ongelofelijk veel talent samengepakt, met prachtige ideeën en initiatieven, maar ze waren tot voor kort nauwelijks met elkaar verbonden. Dat hebben we met StartupDelta aangepakt.’ Kroes wijst naar de Nieuwe Kerk van Delft, die vanaf het nhow hotel is te zien om aan te tonen hoe dichtbij alles ligt. ‘Delft is de stad waar nano-, photonics, en kwantum computing technologie op een uitzonderlijk hoog niveau staan. Alles in Nederland ligt zo dicht bij elkaar. Als je de disciplines door het land bij elkaar optelt, en dat kan in zo’n klein land als het onze, dan sta je ineens in de wereldtop. Maar men is hier te bescheiden. Eerst maar eens uitproberen, zeggen ze dan. Onzin, antwoord ik: de bühne op met je idee.’

 

De every inch a lady stapt ze vanaf Hotel New York op de speedboot die naar het gebied vaart waar in haar jeugd nog kolossale schepen werden gebouwd voor de hele wereld. Het is onrustig weer, de punt van de boot klapt af en toe hard op de golven. Kroes kijkt echter onverstoorbaar naar de stad die, als je er even een tijdje niet bent geweest, weer een aantal nieuwe architectonische hoogstandjes aan de skyline heeft toegevoegd. Op het oude RDM-terrein, de oude Rotterdamse Droogdok Maatschappij, worden de industriële gebouwen die herinneren aan een trotse bloei van de wederopbouw na de oorlog nu bevolkt door jonge ondernemers. Onder de Hollandse wolken, die de zeventiende-eeuwse schilder Jacob van Ruisdael al in beeld bracht, vertelt Kroes vol enthousiasme over een project waarbij de onderwaterstroom wordt gebruikt voor energievoorziening. En over een start-up die huizen in 3D uitprint. De Wassenaarse voelt zich thuis hier tussen deze Rotterdamse bedrijvigheid en voor de fotoshoot beklimt ze in de cyclaamkleurige, glanzende jas een voormalige steiger, alsof het een catwalk is.

 

De tijd voor het interview is beperkt, de minister wacht, maar daar is tijdens de lunch niets van te merken. Ze bestelt nog een glas witte wijn en pakt aan tafel de rol van interviewer over. Zoals ze een paar weken eerder, tijdens het internationale start-up event Start Up Fest, ook naar de plannen van Apple-topman Tim Cook vroeg. Daarvoor bevroeg ze regelmatig diens voormalige baas, Steve Jobs. Fotograaf, verzamelaar en restaurateur Paul Posse serveert ondertussen een overvloedige lunch in zijn restaurant Posse aan de voet van ‘de Hoerenloper’, de wandelbrug die het schiereilandje waar Hotel New York staat verbindt het schiereiland met het levendige Deliplein, de plek waar vroeger het scheepsvolk op zoek ging naar vrouwen van lichte zeden. Tussen de aangename chaos van de spullen van verzamelaar Posse bekijkt Kroes geïnteresseerd de foto’s, waaronder een afdruk van de beroemde fotoserie "Big Nudes," uit 1981 van de fotograaf  Helmut Newton. De serie laat een aantal dames zien, die naakt dan wel elegant gekleed naar de beschouwer toelopen. Stoere, zelfverzekerde vrouwen zijn het. Hoe belangrijk is het dat een vrouw zich goed kleedt? ‘Ik voel me prettig in mooie kleren, maar gebruik het niet als statement. Ik vind het belangrijk dat je met een verzorgd uiterlijk respect toont aan de mensen die je ontmoet.’

 

Wat vindt ze eigenlijk van hoe vrouwen zich tegenwoordig opstellen in het maatschappelijke verkeer? ‘Vrouwen zijn vaak nauwelijks solidair naar elkaar. Voor vrouwen die elkaar niet helpen is een speciaal plekje in de hel, zei Albright een keer. Als ik talent zie bij jonge vrouwen, dan wil ik helpen een manier te vinden om dat talent te laten bloeien. Veel jonge vrouwen in de start-up wereld hebben dat niet meer nodig, Ze zijn er in steeds grotere aantallen en – zo valt mij op – ze kleden zich ook vaak op en top.’ Er is nog steeds een achterstand voor vrouwen, vindt Kroes: ‘Dat is jammer. Vrouwen zijn vaker teamplayers en dat zijn precies de kwaliteiten waar het nu over gaat. Maar wordt dat onvoldoende opgepikt. In principe ben ik van mening dat vrouwen hun eigen mouwen moet opstropen en niet moeten zeuren. Maar als je in rapporten leest en ziet wat de cijfers zijn van vrouwen aan de top, dan moet je concluderen dat vrouwenquota hard nodig zijn.’ Maar bovenal, zo vindt Kroes, moet je je kansen grijpen wanneer ze zich voordoen. ‘Vrouwen hebben de neiging te wachten tot het juiste moment. Wachten tot de kinderen groter zijn of wachten tot ze voldoende in de materie zitten. Maar wachten kun je je niet permitteren, want zo’n baan is er nu en morgen weer vergeven. Mannen wachten nooit, die pakken de kans als die zich voordoet. Onafhankelijk of ze er klaar voor zijn. Ik zou wensen dat vrouwen wat minder bescheiden en minder afwachtend zijn.’

 

Als ze zelf zo jong zou zijn, zou ze dingen dan anders aanpakken? ‘Ik denk het niet. Ik heb twee huwelijken gehad die geen stand hebben gehouden. Ik was er vroeger vaak niet, maar ik denk dat ik ervan gemaakt heb wat mogelijk was. Soms moet je kiezen. Ik heb geluk gehad dat ik een zoon heb die het aankon dat zijn moeder die veel weg was. Hij woont met zijn familie in San Francisco en heeft gezien hoe zijn vrouw met een goede opleiding aan Princeton een eigen bedrijf kon opzetten en tegelijkertijd zelf ook kon werken aan een loopbaan. Hij is een evenwichtige man geworden.‘

 

De chauffeur staat zenuwachtig te wachten voor de afspraak op het ministerie, maar Kroes neemt de tijd iedereen te bedanken voor een mooie Rotterdamse dag. Op de valreep geeft ze nog antwoord op de laatste vraag, naast wie zou u nog weleens willen zitten tijdens een continentale vlucht? ‘Ik heb eigenlijk al best veel interessante mensen mogen spreken. Ik moet nu wel denken aan de keer dat ik als minsister van Verkeer en Waterstaat de Indiase premier Rajiv Gandhi op bezoek had. Ik nam hem mee voor een helikoptervlucht boven de Deltawerken waar ik hem op de kaart aanwees waar we waren. Hij lachte vriendelijk naar me, en draaide de kaart om. Ik had ‘m op z’n kop… haha.’

 

[2019]

​

​