'Verzamelen is de enige
gezonde ongeneeslijke ziekte'
Particuliere kunstliefhebbers leggen zich steeds meer toe op het opbouwen van een afgewogen collectie in plaats van het ad hoc kopen van losse stukken. Dit in navolging van musea en bedrijven. Hoe bouw je een evenwichtige collectie op?
Interview: Koos de Wilt voor ABN Focus
Er zijn zo’n 5.000 mensen in Nederland die verzamelen. Een daarvan is Alex Mulder. In 1972 richtte de toen 25-jarige ondernemer uitzendbureau Unique op, dat uitgroeide tot het huidige USG People. Naast zijn carrière groeide ook een andere passie: kunst. De verzamelgeschiedenis van Mulder begon veertig jaar geleden met een weddenschap over een potje tafeltennis. Als beloning kreeg hij een litho van Karel Appel. Vanaf dat moment raakte hij gefascineerd door moderne kunst en de Cobra-groep in het bijzonder. Mulder: ‘Ik was pas begonnen met mijn bedrijf en besloot elke medewerker aan het eind van het jaar een kunstwerk cadeau te doen dat ik speciaal liet maken door een jonge, moderne kunstenaar. Aanvankelijk deelde ik kunst uit aan honderd personeelsleden, maar dat liep al snel uit de hand toen het er 10.000 werden. Er zijn medewerkers die in bijvoorbeeld 25 jaar op deze manier een mooie collectie hebben opgebouwd. Ook hebben we onze klanten altijd cadeaus gegeven die aan kunst gerelateerd zijn. Een fles wijn vergeet men. Kunst niet.’
'Een fles wijn vergeet men. Kunst niet.’
Ook buiten het bedrijfsleven ziet Mulder een rol voor kunst. Hij steunt bijvoorbeeld ook kunstenaars met een verstandelijke beperking. Waarom juist deze groep? ‘Voor de duidelijkheid: we hebben het hier over volwaardige kunstenaars. Net als andere veelbelovende jonge kunstenaars wil ik ook deze kunstenaars een podium bieden. Zo kunnen ze groeien in hun werk en kan de samenleving hiervan genieten. Het feit dat ze een beperking hebben, doet er in dezen niet toe. Kunst is kunst. En kunst dient wat mij betreft hoe dan ook gestimuleerd te worden.’
‘Het beste van een minder bekende kunstenaar is vaak beter, dan een minder werk van een grote meester’
Kunsthistorica Kati Wieg herkent de trend van het opbouwen van een evenwichtige collectie: ‘Een kunstcollectie is een afspiegeling van je eigen persoonlijkheid. Een afgewogen collectie heeft diversiteit, diepte en een rode draad. En “afgewogen” betekent niet dat het allemaal hetzelfde is. De collectie kan heel eclectisch zijn, waarbij je bijvoorbeeld een Picasso naast een landschap uit de zeventiende eeuw hangt. Door dit naast elkaar te hangen, kunnen de individuele werken, mits afgestemd, veel meer diepte krijgen met een eigen betekenis. Dat is ook precies wat de mens zelf interessant maakt: een veelzijdige persoonlijkheid met een duidelijk profiel.’
‘Hoe hoger de kwaliteit van een kunstwerk, hoe groter de kans dat het zijn waarde behoudt'
De waarde van kunst is sterk afhankelijk van de kwaliteit. Een kunstwerk van gemiddelde kwaliteit levert in deze tijd weinig op, terwijl de top zeer lucratief is. Wieg: ‘Hoe hoger de kwaliteit van een kunstwerk, hoe groter de kans dat het zijn waarde behoudt en dat het mogelijk in de toekomst zelfs in waarde stijgt. Ik adviseer in oude meesters; die hebben hun waarde door de eeuwen heen opgebouwd. Deze waarde stijgt niet snel, maar daalt ook niet dramatisch. Mijn advies is dat het vaak beter is te sparen voor een topstuk dan genoegen te nemen met een minder werk van een grote meester. Het is ook beter om voor het beste van een minder bekende kunstenaar te gaan dan voor een kwalitatief minder werk van een grote meester. Kijk ook naar wat een kunstenaar typeert. Zo bouw je een afgewogen collectie op – én zo krijg je als verzamelaar focus en weet je waar je mee bezig bent. Zo’n collectie is interessant om in zijn geheel tentoon te stellen. Mocht zo’n collectie ooit bij een veiling onder de hamer komen, dan kan de reputatie van de collectie een positieve weerslag hebben op de waarde van de individuele werken.’
‘Een kunstcollectie is de afspiegeling van je eigen persoonlijkheid’
Gezonde ziekte
Deborah Wolf was tot haar pensioen in 2003 meer dan twintig jaar verantwoordelijk voor de kunstcollectie van ABN AMRO. Zij onderstreept het belang van focus bij het opzetten van een verzameling: ‘De verleiding is heel groot om maar van alles te kopen. Maar feitelijk verlies je dan je concentratie en koop je werken waar je uiteindelijk niet blij mee bent.’ Wolf heeft Henk en Victoria de Heus-Zomer jarenlang geadviseerd bij de opbouw van hun vermaarde collectie, die nu te zien is in het Singer Museum in Laren. Wolf: ‘Ik zeg vaak: verzamelen is de enige gezonde ongeneeslijke ziekte. Ik heb gezien dat hun collectie het leven van Henk en Victoria de Heus-Zomer buitengewoon interessant en opwindend heeft gemaakt.’
‘Kunst brengt mensen in beweging; het maakt dat ze buiten kaders leren denken.’
Door de jaren heen is de collectie De Heus-Zomer een van de meest interessante collecties van hedendaagse kunst geworden. Hoe ontstaat dat? Een verzamelaar is volgens kunsthistorica Wieg iemand die de drang heeft om te kopen, omdat hij niet anders kan. De motivatie om kunst te verzamelen, moet ook anders zijn dan geld verdienen. ‘Het mooie van het verzamelen van kunst is dat het mensen de mogelijkheid geeft op hun intuïtie te vertrouwen. Kunst verzamelen is een passie en intellectueel uitdagend, maar op een andere manier dan in het zakelijke verkeer.’ Volgens Mulder is kunst belangrijk in de samenleving: ‘Kunst brengt mensen in beweging; het maakt dat ze buiten kaders leren denken. Bedrijven hebben daar baat bij.’
Opkomst private musea
Steeds meer particulieren nemen de rol op zich die tot op heden bij de overheid lag. In Nederland zijn er verzamelaars die een geweldige collectie hebben van museale waarde, zoals de verzamelingen van Van Caldenborgh, Van den Broek en Melchers. Maar waarom doneren of lenen deze mensen hun kunst niet gewoon uit aan bestaande musea? Kunsthistorica Kati Wieg: ‘Musea willen de collectie bijna nooit in z’n geheel, maar slechts een selectie ervan, als aanvulling op de eigen collectie. Met een eigen museum kun je de collectie in zijn geheel laten zien. Bovendien kan het een geweldig platform zijn voor nieuw, aanstormend talent.’