Fietsen met Martina Halsema, directeur van Amsterdam Art
‘Mensen moeten weer naar binnen durven te komen’
Als je het vraagt aan de directeur van Amsterdam Art, het samenwerkingsverband van hedendaagse kunstinitiatieven, zouden meer mensen de drempel over moeten durven stappen van de vele galeries in de stad. Hoe bereik je dat?
In de omgeving in dit deel van de Jordaan zijn een paar decennia geleden meer hedendaagse kunstgaleries neergestreken.
Galerist Martin van Zomeren, een van de oprichters van Amsterdam Art, in het zonnetje voor zijn een galerie in de Hazenstraat.
We beginnen in de Jordaan, op de Bloemgracht, waar als sinds 2009 Pietje Tegelbosch met Martin van Vreden hun galerie hebben.
Kunstenaar Lieve Hakkers en haar zoontje Max hebben hier afgesproken met haar collega en mentor Maaike Schoorel.
Pietje was kunstjournalist, werkte bij de AKZO Nobel Foundation en was hoofd van de bedrijfscollectie van ABN.
De opvallend groene kunststof ingang van Fons Welters Galerie is ooit gemaakt door Joep van Lieshout.
‘Hoe leuk is het niet hier gewoon naar binnen te lopen en te ervaren wat er nu gebeurt op kunstgebied. En het wordt gewaardeerd. Kijk maar in dit gastenboek bij de ingang, allemaal leuke reacties van bezoekers.’
Geen galerie te zien, zo lijkt het, maar een klein bordje links laat zien dat hier in een achterhuis een galerie zit: Stevenson. Via een steeg en een trappenhuis kom je ineens in een lichte koepel waar de internationale galerie zit
Noëlle de Haan begroet Martina en vertelt waarom hier: ‘Het is een plek waar we ook een beetje kunnen experimenteren. Amsterdam is een plek met connecties en waar veel kunstenaars wonen en werken.
Vanaf de grachten fietst Martina over het Leidseplein, onder de fietstunnel onder het Rijksmuseum op weg naar Het Stedelijk Museum.
Midden in de galerie een enorm koffiezetapparaat die laat zien wat de galeriehoudster voor ogen heeft: een plek zijn waar je je welkom voelt.
In de achtertuin een ruimte waar de fotograaf Melissa Schriek aan het schilderen is geslagen terwijl haar foto’s aan de muur hangen in de galerie.
Tekst en foto's van Koos de Wilt voor COLLECT
Amsterdam is een plek waar veel hedendaagse kunst ontstaat. De Rietveld Academie is hier en er zijn twee internationaal goed aangeschreven post graduate opleidingen: de Rijksakademie en De Ateliers. Beide zijn voedingsbodem voor jong, nationaal en internationaal opkomend talent. Met kunstenaars die vaak in de stad blijven nadat ze van de academies komen. Daarnaast zijn er hedendaagse kunstmusea als het Stedelijk, EYE, FOAM, de Oude Kerk en Amsterdam Museum. Er zijn projectruimtes zoals De Appel en W139 en er zijn heel veel galeries. Amsterdam Art probeert al die elementen met elkaar te verbinden. Maar dan moet er wel wat worden overwonnen. Waar de galeries concurrenten van elkaar zijn, zijn het toch vooral collega’s die hedendaagse kunst nationaal en internationaal op de kaart zetten. Dat is wat mediaondernemer en kunstverzamelaar Willem Sijthoff, bankier en verzamelaar Rob Defares en galerist Martin van Zomeren bij elkaar bracht om de organisatie Amsterdam Art op te richten die samen evenementen organiseert om de hedendaagse kunstscene bij elkaar te brengen. Martina Halsema is directeur van de stichting en met haar wandelen en fietsen we langs de hotspots van de hedendaagse kunst in de stad.
Waar de galeries concurrenten van elkaar zijn, zijn het toch ook vooral collega’s die hedendaagse kunst nationaal en internationaal op de kaart kunnen zetten.
Jordaan
We beginnen in de Jordaan, op de Bloemgracht, waar als sinds 2009 Pietje Tegenbosch met Martin van Vreden hun galerie hebben. Pietje was kunstjournalist, werkte bij de AKZO Nobel Foundation en was hoofd van de bedrijfscollectie van ABN. Martin van Vreden was kunstenaar en samen wilden ze een ‘laboratorium voor nieuwe ideeën’ creëren. Naast kunst van jonge, internationale kunstenaars lijkt het ook een ontmoetingsplek te zijn van mensen in de kunst. Ook vandaag. Danila Cahen, hoofd van de bedrijfscollectie van ABN Amro, komt even neuzen en de kunstenaar Lieve Hakkers en haar zoontje Max hebben hier afgesproken met haar collega en mentor Maaike Schoorel. Hakkers heeft hier schilderijen van haar hand hangen. Martina Halsema bespreekt ondertussen de plannen van Amsterdam Art Week met Martin van Vreden terwijl Pietje Tegenbosch zelf ook binnenkomt. Ze begroet iedereen die binnen is. ‘Nederland is van oudsher meer een land van musea dan van galeries’, zegt de galerist. ‘Maar er was ook al langer een traditie van gezellige openingen en tentoonstellingen. Tegenwoordig wordt veel kunst aan de man gebracht via beurzen en het internet waar vroeger verzamelaars eerder een rondje maakten langs de galeries. Met de Amsterdam Art Week en andere gezamenlijke activiteiten willen we dat een beetje terugbrengen. Ervoor zorgen dat mensen de galeries leren kennen en weten dat je hier ook gewoon naar binnen kunt lopen zonder je gelijk verplicht te voelen iets te moeten kopen.’
We stappen de fiets op naar andere galeries in de buurt. Om de hoek, in de Bloemstraat, in een voormalige garage bevindt zich sinds 1989 de galerie van Fons Welters. De opvallend groene kunststof ingang is ooit gemaakt door Joep van Lieshout. Het is een smal straatje, maar erachter zijn enorme ruimtes waar kunst hangt, solotentoonstellingen en groepstentoonstellingen van opkomende kunstenaars en kunstenaar in het midden van hun carrière. Fons Welters was het eerste deel van zijn werkzame leven boer en had het, zo zei hij ooit, alleen maar over het weer, daarna is hij vol gegaan voor kunstenaars die hij weliswaar niet helemaal begreep, maar die iets nieuws ontgonnen en zich niks aantrokken van wat er al was. ‘Dat is wat kunst kan doen, het helpt je je blik te verruimen’, zegt Martina. Inmiddels is Fons tachtig geworden en leidt Nick Terra, die al langer werkt met hem, de galerie en nog steeds is de galerie een vrijplaats voor vernieuwende ontwikkelingen in de hedendaagse kunst, met de nadruk op sculpturen en installaties. Martina: ‘Hoe leuk is het niet hier gewoon naar binnen te lopen en te ervaren wat er nu gebeurt op kunstgebied. En het wordt gewaardeerd. Kijk maar in dit gastenboek bij de ingang, allemaal goede reacties van bezoekers.’
Hazenstraat
In de omgeving in dit deel van de Jordaan zijn een paar decennia geleden meer hedendaagse kunstgaleries neergestreken. Torch Gallery van wijlen Adriaan van der Have bijvoorbeeld dat en nu door zijn zoon Mo wordt gerund, de galerie van Wim van Krimpen waar nu zijn dochter Madé een galerie heeft. Ook Paul Andriesse had hier een tijd lang een galerie, nu in de buurt op de Leliegracht. In de buurt tegenwoordig ook Galerie Bart van Bart Hoogwegt, galerie dudokdegroot, Ellen de Bruijne Projects en Galerie Fontana. Annet Gelink en Diana Stigter startten in 1992 galerie Bloom in de Bloemstraat waarna ze een paar jaar later allebei hun eigen galerie starten in de buurt begonnen. Gelink zit op de Laurierstraat en Stigter Van Doesburg op de Hazenstraat. Ook de galeries Bildhalle en Caroline O’Breen zijn hier neergestreken. De Hazenstraat in deze buurt is het centrum van de hedendaagse kunsthandel. Galerist Martin van Zomeren, een van de oprichters van Amsterdam Art, staat in het zonnetje voor zijn een galerie. ‘Ik ben hier in de Hazenstraat begonnen omdat het hier nog een beetje betaalbaar was. Het is in deze straat begonnen met Rob Malasch van Serieuze Zaken. Ik zat toen nog op de Prinsengracht naast waar Ron Mandos nu nog zit. Daar werd het een beetje te druk en daarom ben ik hiernaartoe vertrokken.’ Van Zomeren ziet het nut in van dat galeries bij elkaar zitten en met elkaar samenwerken, zo legt hij uit. ‘Vanzelfsprekend was dat niet. Het zit zeker niet in de genen van galeries om samen te werken. Je bent concurrenten van elkaar, maar door samen te werken, help je elkaar vooral om meer mensen te interesseren voor hedendaagse kunst. En dat is altijd gewenst, zeker als je een jonger publiek wilt betrekken.’
Vooral hier, rondom het oude Stedelijk, ontstonden na de tweede Wereldoorlog de eerste hedendaagse kunstgaleries.
Martina stapt weer op de fiets en onderweg vertelt ze dat ze ervoor wil zorgen dat er meer verbinding ontstaat tussen de verschillende onderdelen van de Amsterdamse hedendaagse kunstsector. ‘Ik wil kunst er meer laten zijn voor iedereen, ook voor mensen die er niet zoveel vanaf weten of nog niet de middelen hebben om kunst te kopen. Veel mensen, vooral jonge mensen, durven daarom niet zo snel naar binnen te lopen. Dat is jammer. Je hoeft niet te kopen, je kunt ook binnenkomen om je nieuwsgierigheid los te peuteren en je te verwonderen.’ Martina stopt een paar grachten verderop, voor Café van Puffelen. Geen galerie te zien, zo lijkt het, maar een klein bordje links laat zien dat hier in een achterhuis een galerie zit: Stevenson. Via een steeg en een trappenhuis kom je ineens in een lichte koepel waar de internationale galerie zit die, naast vestigingen en Kaapstad en Johannesburg, twee jaar geleden ook hier is begonnen. Noëlle de Haan begroet Martina en vertelt waarom hier: ‘Het is een plek waar we ook een beetje kunnen experimenteren. Amsterdam is een plek met connecties en waar veel kunstenaars wonen en werken. Veel goeie internationale kunstenaars komen naar De Ateliers of de Rijksakademie, zoals nu de Taiwanese kunstenaar Cian-Yu Bai. We vertegenwoordigen ook veel Zuid-Afrikaanse kunstenaars, maar ook bijvoorbeeld de Nederlandse fotograaf Viviane Sassen die boven de galerie een atelier heeft.’
Amsterdam-Zuid
Vanaf de grachten fietst Martina over het Leidseplein, onder de fietstunnel onder het Rijksmuseum op weg naar Het Stedelijk Museum. Vooral hier, rondom het oude Stedelijk, ontstonden na de tweede Wereldoorlog de eerste hedendaagse kunstgaleries. In de jaren zestig waren er galeries gekomen die voor het eerst nieuwe avant-garde kunst van internationaal niveau in Nederland bracht. Het was de tijd dat Willem Sandberg vond dat kunst eigentijds en grensverleggend moest zijn en je uit je vaste patroon moet halen. Aan de Van Breestraat was er Galerie Riekje Swart met toen hedendaags werk, constructivistische werk van Ad Dekkers, Bob Bonies en Peter Struycken en het conceptuele werk van Ger van Elk en Jan Dibbets. Aan de Willemsparkweg was galerie Art & Project van Geert van Beijeren en Adriaan van Ravesteijn en was er de galerie van Helen van der Meij die kunstenaars vertegenwoordigde als Sigmar Polke, Markus Lüpertz en Anselm Kiefer. Galerie Grimm probeerde het recent hier in de buurt, maar koos uiteindelijk voor alleen de vestiging op de Keizersgracht en de internationale vestigingen in New York en nu Londen. Wie wel in Amsterdam-Zuid zit, zijn onder andere Bildhalle en Hama Gallery van de jonge Nina Hama. Voor haar galerie zet Martina haar fiets op slot. Binnen hangen aan de wanden fotografie en schilderijen en ligt er marmer op de grond. Midden in de galerie een enorm koffiezetapparaat dat laat zien wat de galeriehoudster voor ogen heeft: een plek zijn waar je je welkom voelt. ‘Ik wil het doen zoals ik het zelf leuk vindt, hoe ik mensen thuis zou ontvangen.’ In de achtertuin een ruimte waar de fotograaf Melissa Schriek aan het schilderen is geslagen terwijl haar foto’s aan de muur hangen in de galerie. Nina: ‘Het idee om een eigen galerie te beginnen ontstond eigenlijk vanuit een persoonlijke frustratie, en het gemis van representatie van mensen die eruitzien zoals ik. Ik ben in Koerdistan geboren, in musea zag ik weinig terug van kunstenaars uit die regio. Ik ben hier tijdens de coronatijd begonnen en het leuke was dat galeries juist tijdens de pandemie een functie hadden. Het waren een van de weinige publieke plekken waar mensen mochten komen. Het waren best wel goeie tijden al met al. Ik hoop dat voort te zetten en met deze galerie kunst toegankelijker te maken en om kunst op een andere manier te ervaren.’
[2023]