Sacha de Boer, fotograaf van het boek 75 jaar vrede

‘Ik probeer het verhaal van toen naar het nu te halen’

 

Veel mensen kennen haar nog als nieuwslezer, maar inmiddels heeft ze een lange staat van dienst als fotograaf. Voor vfonds kreeg ze de opdracht dit jaar van vieringen en herdenkingen 75 jaar vrede in beeld te brengen. Hoe doe je dat als je de oorlog zelf nooit hebt meegemaakt?

 

Interview: Koos de Wilt

​

Hoezo een boek over 75 jaar vrede? Sacha: ‘Vorig jaar ben ik door het vfonds gevraagd of ik er wat in zag om 75 jaar vrijheid in beeld te brengen. Ik ben zelf van ver na de oorlog en net als de jongeren die ik op straat zie, heb ik niet meegemaakt wat oorlog daadwerkelijk betekent. Wel woon ik in een beladen buurt: de Rivierenbuurt waar tijdens de oorlog veel Joden zijn weggehaald. Ook uit het huis waar ik woon. In mijn hele leven is er hier in ons land gelukkig geen oorlog geweest. Het enige dat we kennen zijn de oorlogsfilms en de verhalen die we horen bij de bijeenkomsten die er plaatsvinden als de oorlog wordt herdacht. Nu, tijdens de coronacrisis, ervaren we pas voor het eerst wat het is om niet vrij te zijn. Juist door te ervaren van niet overal naartoe te kunnen gaan, het feit dat je afstand moet houden, elkaar niet mag aanraken is een ongelofelijke inbreuk op onze vrijheid. En wat ik merk is dat we dat nog geen plaats hebben kunnen geven. We weten nog niet goed wat het betekent. Is dit een begin is van iets heel groots en engs of dat dit iets is dat een hobbel is, maar ook weer voorbijgaat? Van de week reed ik met mijn man op de motor rond in de landerijen van Twente waar we nu tijdens de coronacrisis regelmatig verblijven. Ik reed door een dorp dat dit moment eigenlijk hoort te vieren dat het 75 jaar geleden bevrijd is, maar wat je ziet is dat de straten geheel verlaten zijn behalve dat er overal bevrijdingsvlaggen hingen. Het is doodstil op straat waar eigenlijk het feest van de bevrijding had moeten worden gevierd. Dat is ook iets dat ik in beeld wil vastleggen.’

 

Intuïtief

Wat zoek je in je beelden? ‘Als ik met een fotoproject bezig ben weet ik nooit precies waarnaar ik zoek. Het beste beeld dat je dan schiet is wat je je niet hebt kunnen bedenken vooraf. Er is in mijn fotoprojecten waar ook ter wereld zoveel te fotograferen, zo veel te zien dat je moet afgaan op je intuïtie. Je moet erop vertrouwen dat er op gegeven moment iets is dat bijzonder is, zonder dat je al van tevoren weet wat dat precies is. In Terneuzen was ik bij de opening van dit vredesjaar en liep ik tussen allerlei mensen rond die de vrede vierden. Ik zag oude militaire voertuigen, veteranen en beelden die iedereen herkent van een herdenking. Wat leg je dan vast? Mijn oog viel toen op gegeven moment op een Antilliaans meisje dat heel kordaat tussen haar ouders liep. Ik weet niet waarom maar ik wilde dat in beeld brengen. Ik zag pas later dat de vader, die donker was, en de witte moeder met hun twee handen op een prachtige manier een soort V vormden. Daar voor huppelde hun kind. Pas later realiseerde ik me dat dat beeld ook op andere manier vrijheid laat zien. Het feit dat een Antilliaanse man met een blanke vrouw trouwt, is daarvan een voorbeeld. Dat is vrijheid. Tijdens de Tweede Wereldoorlog mochten zwarte mannen maar beperkte handelingen verrichten in het leger. We zijn nu een stuk verder gelukkig.’

 

'Mijn oog viel toen op gegeven moment op een Antilliaans meisje dat heel kordaat tussen haar ouders liep.'

​

Fly on the wall

Dus een goede foto overkomt je? De Boer: ‘Je dwingt het deels af, door goed voorbereid te zijn, goed geïnformeerd te zijn. En deels moet je alles weer loslaten. Zo’n moment overkwam me toen ik onze koning trof bij de bijeenkomst die met twee hoogbejaarde overlevenden van Kamp Vught aan de praat raakte. De oude mensen zaten op een krukje toen de koning voorbijliep en ik zag toen dat hij er zelf een krukje bij trok en een heel intiem gesprek begon met het stel, en dat wel zo’n twintig minuten lang. Die betrokkenheid was zo bijzonder, die kun je niet zoeken, die vind je. Belangrijk daarbij is dat ik een fly on the wall blijf en de mensen dan niet stoor. Gelukkig is het niet meer zo dat mensen mij nog direct associëren met het nieuws dat ik negentien jaar lang presenteerde. Ik ben meer een soort Philip Bloemendal geworden, de man van de stem van het Polygoon Journaal, die niemand op straat herkende. Een grappig verhaal is dat hij voor de lol soms bij de slager zijn Polygoon-stem gebruikte op om zijn worst te bestellen. Dan keek iedereen om met een blik van herkenning. Zolang ik niet praat, kan ik mij ook redelijk anoniem op straat bewegen.’

 

'Ik ben meer een soort Philip Bloemendal geworden, de man van de stem van het Polygoon Journaal, die niemand op straat herkende.'

​

Operation Market Garden

Je bent nu op veel plekken geweest waar 75 jaar vrede wordt gevierd. Komt de oorlog dan dichterbij? Sacha: ‘Bij 75 jaar vrede in beeld brengen probeer ik de emotie te vangen en probeer dichter bij het verhaal te komen dat we herdenken. Maar wat de soldaten bijvoorbeeld hebben beleefd die meevochten tijdens Operation Market Garden en welke angst en onzekerheid ze hebben moeten doorstaan, is iets waar je maar heel moeilijk bij kunt komen. Zelf heb ik op een amfibievoertuig gezeten die uit de rivier reed zoals die voertuigen dat deden toen Nijmegen bevrijd werd. Dat is vooral leuk om mee te maken. Wat de soldaten doormaakten, kan ik nooit echt weten. Ik probeerde me in te beelden hoe zij daar vogelvrij over de rivier voeren, terwijl ze van alle kanten werden beschoten. Dat raakte mij heel erg, omdat je je realiseert hoe vrij wij zijn; dat we die gevaren niet meer ondervinden. Ik kan daar alleen maar een eigen beeld van maken vanuit het nu en daarmee laten zien hoe uniek dat moment achteraf is geweest voor de vrijheid die we hier in Nederland hebben herwonnen op dat moment.’

​

[2021]

​

​