Turken
Boris Johnson die zijn land onder valse voorwendselen Europa uitjaagt, Trump die zijn bevolking tegen de statistieken in bang maakt en Erdogan die onder de huidige omstandigheden maar vindt dat mensenrechten even niet meer gelden. Terwijl ze juist voor deze momenten waren bedoeld. En dan al die mannen op straat in Istanbul en Rotterdam. Ze lijken wel hooligans, alleen gaat het nu niet over een spelletje, maar over iets echts. Door het internet kunnen we alles wat we willen weten, met een paar muisklikken opzoeken. We kunnen over alles een oneindig betere mening vormen, maar het tegendeel lijkt zich voor te doen. De dommerds krijgen het steeds meer voor het zeggen. Hoe komt dat?
De blogger Ethan Zuckerman schrijft in 'Rewire: Digital Cosmopolitans in the Age of Connection’ (2013) over hoe mensen door het internet niet een breder beeld krijgen van de wereld, maar eerder 'flock together’ en juist geen verbinding meer maken met elkaar. Ze praten alleen nog maar met hun eigen soort mensen en plassen verder maar wat naar buiten. In sommige opzichten waren we vroeger met onze papieren kranten en tv-nieuwsitems beter af. Immers, serieuze mainstream media zagen het ooit als hun professionele plicht om als curator van het nieuws op te treden, zo stelt Zuckerman. De poortwachters bepaalden wat belangrijk was en wat niet. Ergens in de jaren negentig gingen we zelf doelgericht surfen naar wat we wilden weten. De poortwachters van de grote media werden geleidelijk minder krachtig, en we werden overgeleverd aan onszelf en aan de platforms die ons hielpen en manipuleerden bij het zoeken. Stemmers bijvoorbeeld uit de populistische en de meer denkende hoeken komen elkaar niet meer echt tegen in een diepgaand debat of op nationale op tv, maar spreken alleen met mensen die ze hebben geliked om vervolgens samen de rest van de wereld uit te schelden.
We begrijpen elkaar niet meer, we luisteren niet meer en schreeuwen steeds harder - soms alsof we Trump willen overschreeuwen. Dat we in ons gedrag gemakkelijker worden en minder gaan denken, beschrijft Nicholas Carr in zijn Glass Cage (2015). Hij constateert dat ons vermogen om problemen op te lossen steeds meer wordt overgenomen door machines. We vergeten zelf te denken en zelf verantwoordelijkheid te nemen en laten dat over aan het zelfregulerende internet. Het is vergelijkbaar met wat er in onze vliegtuigen is gebeurd, waar computers de piloot in veel opzichten overbodig hebben gemaakt. Gevolg is dat de salarissen van piloten en hun arbeidsvreugde zijn gedaald. Het is zeker veiliger geworden in de lucht, maar als er iets mis gaat, dan is de vraag: zitten er dan mensen aan het stuur die de kist weer veilig aan de grond kunnen krijgen?
En in dat vliegtuig lijken we nu te zitten, waar mensen als Johnson, Erdogan en Trump met digitale instemming de cockpit binnen wandelen zonder ooit ook maar in een zweefvliegtuig te hebben gezeten. Wilders kijkt ook, druk Twitterend, om de hoek mee. Buiten trekken Turkse mannen een vlag uit de kast en nemen de boel over en vliegen elkaar in de haren, voor zover aanwezig. En vaak is het een ordinair geblaat geworden. De ene zegt wat, de ander doet daar een plasje over, de volgende legt er een drol overheen en de volgende komt met een complete strontschuit en rijdt over de anderen heen. Het lijkt wel dat in veel discussie het lontje totaal afwezig is.
Is er nog hoop? Door de jaren heen zijn auto's niet alleen nog handiger, ze zijn ook veel veiliger en schoner geworden. Het internet kan zich ook zo ontwikkelen. Het is buitengewoon handig, maar ook levensgevaarlijk nu. Mijn hoop is vooral op de vrouwen. Vrouwen als Merkel, Clinton en - waarom ook niet - May. Zeker in dit soort tijden komen daar de beste geluiden uit. Voor mijn boek De weg naar succes (2009) sprak ik acht jonge vrouwen met een Turkse achtergrond waaronder de Turks/Koerdische Nederlandse Sadet Karabulut, Famile Arslan uit Oost-Turkije en Fatma Koser Kaya uit het Noorden van Turkije. OK, het is alweer een paar jaar geleden, maar waar de mannen elkaar met stoere verhalen in de haren vliegen, laten deze vrouwen hun haren waaien in de wind of doen er een doek om. Zet vrouwen als deze bij elkaar en we komen er wel uit. Ze zeggen allemaal totaal iets anders, hebben totaal andere achtergronden en totaal andere ideeën over waar we naartoe moeten, maar ze verkondigen dat tenminste zonder testosteron. En ze luisteren naar elkaar. Althans, zo lijkt het..
