Vriendschap volgens Aristoteles en Facebook

Ik kreeg voor mijn verjaardag, voor mijn doen, heel veel felicitaties! Heel veel via Facebook en ik vond ze allemaal heerlijk! Toch heeft Facebook de inhoud van vriendschap behoorlijk uitgehold, zo lijkt het. Maar wat is het ook alweer: vriendschap? 2300 jaar geleden vond Aristoteles de kern van vriendschap wederkerige welwillendheid: de houding dat je elkaar wederzijds het beste toewenst. Aristoteles noemt drie voorwaarden om te spreken van een vriendschap. Ten eerste moet vriendschap wederkerig zijn. Je kan niet zeggen dat iemand je vriend is en diegene ontkent stellig. Ten tweede wens je een vriend of vriendin het goede toe. Denk aan gezondheid, een goede baan of een grote liefde. Als laatste kan een vriendschap alleen bestaan als je van elkaar wéét dat je vrienden bent. In het geheim vrienden zijn, dat bestaat niet.

Aristoteles zegt: vriendschap is wederzijds elkaar het goede toewensen (en dat van elkaar weten), omwille van het nuttige, of het aangename of het goede. Je kunt dus met iemand bevriend zijn omdat hij of zij nuttig voor je is, omdat hij of zij aangenaam voor je is, of omdat hij of zij goed voor je is. Met dat ‘goede’ doelt Aristoteles op de morele kwaliteit van iemand. Je kunt van iemand houden omdat hij nuttig is, omdat hij aangenaam is, maar ook omdat hij goed is; omdat hij deugt, omdat hij een goed mens is.

Aristoteles beschreef dus drie vormen van vriendschap. Je kan vriendschappen hebben voor het plezier, zoals samen sporten. Je kan vriendschappen hebben voor het nut. Deze relatie heb je vooral voor wederkerigheid. En je hebt vriendschap zonder bijbedoelingen. Deze vriendschap is een ‘diepe’ vriendschap, waarbij je niks terug verwacht van de ander, maar een diepe emotionele band aangaat.

Voor Aristoteles ben je dus al veel eerder vriend dan we vaak denken. De oude filosoof blijkt dus veel minder streng dan Mark Zuckerberg.

Aristoteles reserveert echter een speciale plek voor vriendschap die het nuttige en het aangename overstijgt. Een hogere vorm van vriendschap, waarbij het vooral gaat om de morele kwaliteiten van de vriend, om deugden als vrijgevigheid, bedaardheid, vriendelijkheid, oprechtheid, geestigheid en rechtvaardigheid. Daar is de Griekse filosoof dan weer wat strenger dan de Facebook ondernemer.

Maar toch, volgens Aristoteles hebben veel échte vrienden mij gefeliciteerd met mijn verjaardag. Gelukkig.