Waar normale mensen ophouden
Echt vernieuwen, hoe doe je dat in deze tijden waarin markten voortdurend worden ontwricht? Concepten als agile werken of scrum bieden wellicht antwoorden. Maar soms is er een totaal ander perspectief noodzakelijk van waaruit echte vernieuwing kan ontstaan. Waar kun je daarvoor beter te rade te gaan dan bij kunstenaars? Zij zijn immers continu bezig de grenzen te verleggen en wijden vaak hun volledige leven aan het laten schijnen van nieuw licht over zaken die wij als vanzelfsprekend zijn gaan zien.
Feitelijk zijn kunstenaars uiterst gedisciplineerd en vakkundig als het gaat om het naar boven halen van wat diep verborgen ligt. Het boek Think Like an Artist, Don’t Act Like One biedt op een toegankelijke manier inspiratie uit deze wereld. Het zet kunstenaars niet in de hoek van wereldvreemde bohemiens, maar bekijkt zowel hun werk als hun aanpak door een praktische bril. Welke lessen zijn hieruit te leren? Hoe kunnen we daaruit putten bij de uitdagingen die op onze weg komen, zowel in ons werkende als persoonlijke leven?
Je hoeft geen afgestudeerd kunsthistoricus te zijn om al wandelend door een museum frisse ideeën op te doen. Wel is het prettig om iets te weten van de drijfveren en intenties van een aantal toonaangevende kunstenaars. Bijvoorbeeld dat de Oude Grieken duidelijke bedoelingen hadden met de illustraties die ze op vazen maakten. Daarmee gaven ze oude volksverhalen door over de zin van het leven en andere grote vragen waarop we het definitieve antwoord nog altijd niet hebben. Storytelling dus. En wat dreef alleskunner Leonardo da Vinci? Uit zijn correspondentie weten we dat dit zijn onbegrensde nieuwsgierigheid was. Om een anatomische tekening te kunnen maken van een embryo in een baarmoeder aarzelde hij niet om een zwangere vrouw op te delven, haar vervolgens open te snijden en minutieus te ontleden.
Michelangelo schilderde in de Sixtijnse Kapel zijn versie van Het laatste oordeel. Daarmee zette hij bewust zijn reputatie op het spel want hij beeldde iedereen naakt af, inclusief zichzelf. Dat viel niet in goede aarde bij de Vaticaanse geestelijken. De keuze van Michelangelo doet denken aan de uitspraak van Steve Jobs: you’re already naked. Wat heb je te verliezen? En kijk eens goed naar de zelfportretten van Rembrandt. Die laten ons meekijken in zijn ziel, hij maakte zichzelf niet mooier dan hij was. Die kwetsbaarheid maakte hem menselijk, juist daarom kunnen we nog steeds een band voelen met iemand die al lang niet meer onder ons is.
Marcel Duchamp zette voor een prestigieuze tentoonstelling een urinoir op zijn kop. Met dit eenvoudige gebaar zette hij alle gangbare conventies over kunst op zijn kop. Een les die we misschien vaker kunnen toepassen? Andy Warhol laat in zijn werk de wereld zien waar we dagelijks mee te maken hebben, met al zijn trivialiteiten en platvloersheid. Soms zegt een blik tomatensoep meer dan een hoogdravende bespiegeling.
Dat deze wereld af en toe ook oprecht en liefdevol kan zijn liet Marina Abramović zien door mensen, waaronder haar oud geliefde, voor haar plaats te laten nemen en zonder woorden contact met hen maakte. Simpel oogcontact werd kunst. Misschien iets om toe te passen bij een volgend functioneringsgesprek?
