Shared spaces - de oplossing voor democratische slijtage

Weleens achter het centraal station in Amsterdam gereden met je fiets? Ineens beland je er in een totale chaos van toeristen, fietsers en voetgangers. Het schijnt dat gemiddeld zo'n 21.000 brom- en snorfietsers en 18.000 voetgangers per werkdag de ­gedeelde ruimte achter het Amsterdam CS gebruiken. Dat is een stadion vol. Tijdens de middaguren en de avondspits worden de meeste verkeersdeelnemers geteld: ongeveer 2000 fietsers en 1700 voetgangers per uur. Een onvoorstelbare en onontwarbare mierenhoop van mensen dus. Je zou verwachten dat het daarmee vol staat met verkeersborden, met verkeerslichten en druk gebarende politieagenten. Maar niets van dat alles...

Fietspaden, wandelpaden, verkeersborden, het houdt gewoon op en de wereld verandert er niet in een bloedbad. Integendeel.

Achter het station wordt sinds een paar jaar het principe van shared spaces toegepast. Fietsers en voetgangers mogen het zelf allemaal uitzoeken. Fietspaden, wandelpaden, verkeersborden, het houdt gewoon op en de wereld verandert er niet in een bloedbad. Integendeel. Mensen remmen af en beginnen om zich heen te kijken en gebaren soms weleens vriendelijk naar elkaar. In Amsterdam lijkt het te werken en je ziet het er ook op het Haarlemmerplein en Leidseplein terug. Ook plekken waar mensen even afremmen en gaan opletten en niet gelijk als debielen beginnen te bellen als een argeloze toerist even de kluts kwijt is. Ook daar lossen de burgers het zelf op door rekening met elkaar te houden. Natuurlijk zijn er altijd boze babyboomers die klagen dat het allemaal een rommeltje wordt zo, maar feitelijk blijkt het ondertussen gewoon te werken. Juist waar het verkeer ongelofelijk ingewikkeld wordt, blijken burgers ineens in staat te zijn zelf, zonder een weerwar van regeltjes, hun zaakjes op te lossen.

Meer dan eens besluipt mij het gevoel dat vele burgers te stom zijn om hun zaakjes zelf op te lossen - en dat blijkt soms bewaarheid te worden als Haagse stemmers een randdebiel als Henk Bres hun voorkeurstem geven.

Misschien dat dit inzicht ook wel te gebruiken is bij de problemen die we op dit moment hebben bij de legitimiteit van onze democratie. Meer dan eens besluipt mij het gevoel dat vele burgers te stom zijn om hun zaakjes zelf op te lossen - en dat blijkt soms bewaarheid te worden als Haagse stemmers een randdebiel als Henk Bres hun voorkeurstem geven. Ook de aanwezigheid Trump werkt niet mee aan de geloofwaardigheid van het democratische systeem. Maar wat als je besluit om de stemmer hem of haar verantwoordelijkheid en vrijheid terug te geven? Misschien blijkt dan ineens dat heel veel mogelijk is, analoog aan wat shared spaces laten zien? Ook hier zullen vervelende babyboomers doorheen brommen dat burgers alleen met strenge regels onder de duim kunnen worden gehouden. Maar wat als het zou werken als je op sommige plekken burgers daadwerkelijk betrekt bij wat er gebeurt en ze niet klemzet in verstikkende wetgeving?

Gemeenten staan voor de uitdaging burgers meer te betrekken bij de indeling van de ruimte. Dit heeft een enorme impact op de manier van werken, waarbij een grotere flexibiliteit wordt gevraagd aan ambtenaren.

Feitelijk gaat de overheid dat al doen. In 2021 wordt namelijk de omvangrijke Omgevingswet ingevoerd, waarin 58 bestaande wetten samenkomen. Dit is niet alleen een stelselwijziging, er is vooral een belangrijke cultuurverandering bij gemeenten voor nodig. Gemeenten staan voor de uitdaging burgers meer te betrekken bij de indeling van de ruimte. Dit heeft een enorme impact op de manier van werken, waarbij een grotere flexibiliteit wordt gevraagd aan ambtenaren. Meer zelfredzaamheid bij de burgers en meer flexibiliteit in wetgeving. In eerste instantie verwacht je misschien een chaos aan de kant van de burgers. Maar wat als dit ineens daadwerkelijk gaat werken, net zoals shared spaces best wel werken. Wat als het geen puinhoop wordt en burgers ineens de verantwoordelijkheid aan blijken te kunnen als ze niet meer verstrikt raken goedbedoelde wetgeving waar alleen juristen maar blij van worden?

Op sommige plekken zou dat misschien best eens kunnen helpen...