Dubieuze kunst kopen
Oscar Wilde schreef ooit: 'The truth is rarely pure and never simple'. Ondanks de zwart-wit gekleurde discussies die oplaaien op sociale media, liggen zaken meestal nogal genuanceerd. Maar soms is het wél simpel en puur. In Beieren bijvoorbeeld zijn er na de oorlog vanuit de overheid kunstwerken niet gerestitueerd aan hun eigenlijke Joodse eigenaren, maar aan hooggeplaatste families in de Nazi hiërarchie, zo vertelt de juriste Roos Hoek van GMW advocaten in een interview dat ik met haar had voor het kunstblad Collect. De familie Göring, Hoffmann en Bormann, zo weet de juriste, heeft nog steeds veel gestolen kunstwerken in museale collecties, voegt zij er nog aan toe. Dat zou toch niet mogen, zo vinden we dan toch allemaal. Toch? Maar nog steeds bieden de meest prestigieuze handelaren kunstwerken te koop aan waarbij de herkomst vermeldt: “1938-1945 privé collectie, Duitsland”. Bedenkelijk...
De koper wordt nog verregaand beschermd
Hoe zit het eigenlijk tegenwoordig bij ons? Op dit moment mag, volgens de Haagse juriste, de koper van kunst met een bedenkelijke herkomst niet zomaar verklaren dat ie van niks weet. Als er een claim komt, kijkt de rechter standaard of de koper verschillende databases heeft geraadpleegd waar gestolen kunstwerken en andere waardevolle objecten worden geregistreerd, zoals het Art Loss Register. Ook wordt de druk op kunsthandelaren en veilinghuizen groter hun ‘huiswerk’ te doen vóórdat kunstwerken worden aangeboden. Roos kent voorbeelden van kopers die een procedure beginnen tegen professionele partijen voor de verkoop van bijvoorbeeld nazi-roofkunst. Verder is een groeiende behoefte aan een transparante en zorgvuldige kunstmarkt waar te nemen en dit komt vooral tot uiting in internationale- en EU wetgeving, “soft law”-instrumenten en academisch onderzoek waarin het belang van due diligence wordt onderstreept. Maar ondanks de groeiende behoefte aan een transparante en zorgvuldige kunstmarkt leidt gebrek aan due diligence zelden tot kwade trouw in de Nederlandse rechtspraak, zo stelt de juriste.
De Amerikaanse kopers benadrukten dat ze geen idee hadden dat het schilderij was geplunderd toen ze het in 1995 bij Christie's in New York voor 800.000 dollar hadden gekocht.
Internationaal is er de nodige beweging, zo vertelt Hoek. Het Gerechtshof van Parijs bijvoorbeeld heeft recent een opmerkelijke uitspraak gedaan inzake nazi-roofkunst. Dat ging over een kunstwerk uit de collectie van Simon Bauer, een Joodse zakenman die in 1943 door de nazi's was gedeporteerd. Het vermogende Amerikaanse koppel Bruce en Robbi Toll had hun ‘La Cueillette’ uitgeleend voor een tentoonstelling in Frankrijk, waar het door de Franse staat in beslag werd genomen en teruggeven aan de nazaten van Simon Bauer. De familie zag kans om het Pissarro-schilderij terug te krijgen toen het in 2016 in het Marmottan-museum in Parijs werd tentoongesteld tijdens een retrospectief van het werk van de kunstenaar. Dat klinkt eerlijk, maar hoe zit het dan met iemand die juridisch te goeder trouw een schilderij koopt? Toen het stel het schilderij eerder in 1995 hadden gekocht, was het zelfs met een exportvergunning van de Franse overheid naar Amerika vervoerd. Toch werd het nu in beslag genomen. Bruce en Robbi Toll hadden beroep aangetekend nadat eerst de rechtbank al had beslist dat het schilderij moest worden gerestitueerd. De Tolls benadrukten dat ze geen idee hadden dat het schilderij was geplunderd toen ze het in 1995 bij Christie's in New York voor 800.000 dollar hadden gekocht. Hoewel de rechter erkende dat het schilderij te goeder trouw is gekocht, moest het schilderij toch worden teruggeven en wel zonder financiële compensatie voor de Tolls.
In Nederland speelt op dit moment een zaak rondom een Boeddha-beeld dat onder bedenkelijke omstandigheden is gekocht door de verzamelaar Oscar van Evereem. Meer daarover in het artikel.
Een ding is zeker: het is steeds meer uitkijken geblazen. En terecht!
Lees het artikel hier: https://www.koosdewiltconcept.nl/roofkunst-juridisch
