De Russische ziel
Ivan de Verschrikkelijke (1530-1584) vond dat zijn schoondochter zich niet netjes kleedde en sloeg haar een miskraam. Zijn zoon nam het op voor zijn vrouw en vaderlief sloeg hem vervolgens dood. Ilya Repin schilderde het in 1885.
Wie is de Rus en in hoeverre is het land veranderd sinds Ivan de Verschrikkelijke? Wat is de erfenis van Peter en Catherina de Grote en hoe leefde die nalatenschap door in de Sovjet-Unie en het Rusland van Putin. Door de werken van Ilya Repin komen we veel te weten...
Het land dat gedurende het lange communistische experiment afgesloten was van de rest van de wereld, heeft zich inmiddels omgevormd van een geïsoleerde, centraal geleide economie naar een meer marktgerichte en wereldwijd geïntegreerde economie. Ogenschijnlijk een wereldschokkende verandering. Maar ondanks de snelle privatisering is de grootste welvaart en macht nog steeds in handen van een elite, zoals het eigenlijk altijd geweest is. Al is de samenstelling van die elite veranderd. Zoals in de tijd van de tsaren de mensen naar de pijpen moesten dansen van het kringetje rond de vorst en je als simpele ziel alleen door een carrière in het leger sociaal kon groeien, zo was het in het communistische Rusland ook alleen mogelijk om via de communistische partij een maatschappelijke positie te verkrijgen. En ook daar kwam je niet zomaar bij. In het huidige Rusland is het ook noodzakelijk “je contacten te hebben”. Dat het land zo lang was afgesloten van het Westen is niet iets van de laatste tijd. Als je een zeventiende-eeuwse koopman zou spreken, dan zal opvallen dat de ervaringen vergelijkbaar zijn. De wil is er overigens wel. Zoals Tsaar Peter de Grote (1672-1725) begin eind zeventiende en begin achttiende eeuw het venster naar het Westen wilde openen, zo wilde Jeltsin dat na het communistische avontuur.
De wil om te ontsnappen aan de verstikking van het systeem is er zeker, maar het geloof daarin niet wijdverbreid. De nietsontziende ambitie van veel jongeren die willen ontsnappen aan hun schijnbaar onontkoombare lot spreekt boekdelen. Als een Rus eenmaal los is, geeft hij nooit op en verwacht hetzelfde van de persoon met wie hij zaken doet. Maar ook zijn vermogen te kunnen ja-knikken naar de hoogste baas, en vervolgens zijn eigen plan te trekken, is bekend. Opdrachten aannemen van de staat en ondertussen onder invloed klagen over de opdrachtgever is vanzelfsprekend. De Rus is gewend te leven onder een systeem dat niet is zoals hij zich zou dromen, zonder dat hij verwacht dat dat ooit verandert. Ook daarin is niet veel veranderd. Om de huidige Russische zakenman te begrijpen kan een cultureel-historisch uitstapje maken geen kwaad. Lees de link over zakendoen in Rusland van nu...
留言