Oorlog is er weer...
Als we naar misschien wel het beroemdste landschapsschilderij van de wereld kijken, Gezicht op Delft van Johannes Vermeer in 1660-1661, denken we aan en zien we vooral vrede. Bijzonder is dat dit schilderij is geschilderd in een tijd dat die vrede er juist niet was en er zeker ook niet aankwam. Bovendien was het schilderij geschilderd nadat de stad een paar jaar ervoor voor een deel in puin had gelegen toen een militair kruitopslag was ontploft. Op dit moment is er een tentoonstelling in Het Scheepvaartmuseum over vader en zoon Van de Velde die hun geld verdienden aan het schilderen van de oorlog. De laatste decennia was belangstelling voor oorlogshandelingen verdacht. Nu staat het weer in een nieuw daglicht...
Vroeger vonden we de staat van oorlog de regel en was vrede de uitzondering. Vrede was vooral de tijdelijke onderbreking van de permanente oorlog die wij mensen met elkaar uitvochten. Dat leken we te zijn afgeleerd. Nu lijken we weer in deze voormalige staat te zijn teruggekeerd na vele decennia schijnbare vrede. Het klopt dat er op het continent, waar door de eeuwen heen oorlog schering en inslag was, de oorlog leek te zijn verdwenen. Oorlogen werden verder weg in de wereld uitgevochten waarbij de grote machten de strijdende partijen soms aan de ene kant en soms aan de andere kant ondersteunden. Er woedde een Koude Oorlog, maar warm werd die niet. In de jaren negentig kwam er een oorlog heel dichtbij, in het voormalige Joegoslavië, en bleek de Europese economische supermacht, politiek en militair niet in staat om ook maar een klein deukje in het pakje boter te slaan. De VS moesten ons komen helpen. Ook zagen we vanaf het nieuwe millennium dat Poetin delen van het oude Rusland en de voormalige Sovjet-Unie weer aan zijn ketting wilde rijgen. Het waren landen die we moesten opzoeken op de kaart. En nu ineens staat de oorlog aan de achterdeur en worden mensen die we herkennen als buren bij duizenden uitgemoord en hun steden in puin gelegd. En nu zijn ook de geluiden luider dat we als de sodemieter weer militair moeten kunnen optreden. De geluksvogel die het allemaal heeft, blijkt op het schoolplein ook sterk te moeten zijn. Hij moet ook naar de sportschool om de pestkoppen te kunnen weerstaan. Alleen redelijke woorden blijken niet genoeg.
De geluksvogel die het allemaal heeft, blijkt op het schoolplein ook sterk te moeten zijn. Hij moet ook naar de sportschool om de pestkoppen te kunnen weerstaan. Alleen redelijke woorden blijken niet genoeg.
We lijken te zijn teruggekeerd naar de wereld waar kunstenaars de wereld niet alleen lieten zien aan de hand van mooie landschappen, portretten en interieurs, maar ook aan de hand van zeeslagen. Waar de belangstelling voor zeeslagen in eigen tijd groot was en in de eeuwen erna niet afnam, was een belangstelling voor oorlogvoering in onze tijd een beetje verdacht geworden. Zeker als dat gepaard ging met het benoemen van de strijders als 'zeehelden'. Waar iedereen die op een oorlogsboot stond in de negentiende eeuw nog standaard een zeeheld werd genoemd en er in elke gemeente wel een zeeheldenbuurt is, is die benaming de laatste decennia op zijn minst discutabel geworden. Hoezo zeehelden? In de zeventiende eeuw was handel, kunst, welvaart en oorlog nauw met elkaar verweven, zo zien we in de kunst van die tijd. Dat zien we aan de hand hoe de zee werd afgebeeld. In Holland en Zeeland van de zeventiende eeuw stond de zee net zo centraal in het leven als het internet nu is. Op zee gebeurde het, handelden we en kwamen we elkaar tegen, meer of minder vriendschappelijk. Via zee kwamen Scandinaviërs, Duitsers, Fransen en Walen aan om hier hun geluk te beproeven. Via zee werd massaal handelgedreven in graan vanuit de Oostzee en in exotische producten uit de Oost en de West. En er waren de zeeslagen, met en tegen de Engelsen, de Spanjaarden, de Fransen en Scandinavische landen. Niet voor niets dat kunst die met de zee te maken had buitengewoon gewild was. Zoals de kunst van de vader en zoon Van de Velde. Zij vertegenwoordigden de maritieme kunst in de vorm van een succesvol, internationaal werkend familiebedrijf dat zeventig jaar bestond en waaruit zo’n 2500 tekeningen en 800 schilderijen zijn geproduceerd. Maar wie kende vader en zoon Van de Velde nog...?
Het lijkt wel dat we zijn verblind over wat vrede kost om het te beschermen. Als we naar Vermeers 'Gezicht op Delft' kijken zien we vooral de vrede die de zeventiende-eeuwse meester wilde schilderen. Maar wat elke Delftenaar in Vermeers tijd bij het zien van het schilderij erbij moet hebben gevoeld is de oorlog die woedde en het feit dat een deel van de stad in puin was gelegd doordat een opslagplaats van kruit was ontploft in de stad. De vredige stad was een bijzonderheid, oorlog was er altijd. In Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam is nu nog een grote verzameling van zeeslagen te zien die is uitgevochten tussen Hollanders en en Europese landen. Het vreemde is dat toen de tentoonstelling werd samengesteld en zelfs werd geopend, we op een heel andere manier tegen oorlog aankeken. Alle reden om de tentoonstelling maar een twee keer te zien. Het kan nog tot 8 mei.
Comments