Uitgeschreven geheugen

Wat een heerlijke bundel is 'Opdat wij schrijven'. Deze gaat over hoe je taal kunt gebruiken om je eigen gedachten en gevoelens te verkennen, te verdiepen en te uiten. Wie zo leert schrijven, wordt ook een betere lezer, een lezer die nieuwsgierig is naar de gevoelens en gedachten van andere schrijvers. In de praktijk blijkt echter dat de resultaten van het Nederlandse schrijfonderwijs al decennialang tegenvallen. Hoe kan dat anders? In de bundel proberen dichters, schrijvers, leerlingen, docenten, lerarenopleiders, methodemakers, onderzoekers en toetsexperts een antwoord te geven op die vraag. Ik mocht er ook een klein stukje aanleveren waarin ik probeerde op te tekenen wat de bijvangst vaak is van schrijven. Hieronder mijn bijdrage:

Alle gesprekken die ik min of meer gestructureerd uittyp, waar ik echt mijn aandacht bij heb moeten houden en waarbij ik heb moeten wikken en wegen, blijven mij bij, voor altijd. Ik heb inmiddels vele honderden interviews gedaan, voor film en voor papier. En vooral de uitgeschreven verhalen staan op mijn “harde schijf”, voor altijd. Alsof ik in mijn hoofd alleen maar een paar woorden in het vergrootglaasje rechtsboven in mijn beeldscherm hoef in te typen om de oude woorden van een geïnterviewde in een fractie van een seconde scherp te krijgen. Soms zijn het interviews van decennia geleden, bijvoorbeeld van die heerlijke creatieveling waarbij ik als schrijver uren bezig was om de zinnen te ordenen, of de woorden van een bestuurder bij wie ik als een secretaresse alleen maar de zinnen van de baas een voor een hoefde uit te typen.

Mensen in mijn omgeving beginnen soms al te zuchten als ik weer eens een associatie heb bij waar we het net over hebben met wat een geïnterviewde mij tien jaar geleden te vertellen had. Over de invloed van ma, over een eerste baantje, over een droom, over een wandeling met pa of het moment dat iemand voor het eerst dacht kunstenaar of ondernemer te willen worden. In alledaagse situaties, waarin ik niet de rol van interviewer heb, gaan verhalen die mensen vertellen bij mij het ene oor in het andere weer uit. Maar de woorden van iemand die ik interview blijven plakken, die onthoud ik.

En het leuke is dat deze letters bij het lezen weer nieuwe beelden maken die zoveel gelaagder zijn dan wat je in film kan laten zien, hoe scherp ook. Een scherm is maar een scherm, maar achter letters kunnen kraakheldere en verborgen betekenissen zitten die alleen jij in jouw eigen hoofd ontdekt. En hoe meer kilometers je maakt met die zwarte Times New Roman letters, hoe meer beelden je maakt. Hoe ouder je wordt hoe meer diezelfde woorden steeds een geheel nieuw universum aan beelden voor je geestesoog toveren. En hoe meer je leest hoe meer dat universum begint te lijken op alle gekke afslagen die het leven neemt.

Lezen en schrijven zijn eigenlijk als wandelen terwijl er ondertussen een paard en een koets bij zijn gekomen, en inmiddels een elektrische auto en een vliegtuig. Maar hoe heerlijk en gezond blijft een wandeling langs letters, een manier om echt te zien wat er om je heen gebeurt… 

Koos de Wilt

Koos is van huis uit jurist en kunsthistoricus. Al schrijvend probeert hij het gat daartussen te dichten met allerlei schrijverij. Met boeken, artikelen, documentaires, lezingen en podcasts. Over kunst, natuur, ondernemerschap en leiderschap.