4 dec4 minuten om te lezen

Vrolijk en in vrede de 100 halen...

Mijn ervaringen bij het maken van een magazine over vrede, vrijheid en democratie

Voor het vijfde jaar nu mocht ik met Renee Middendorp het magazine maken van Vfonds. Het fonds steunt jaarlijks ruim tweehonderd projecten die kennis over oorlog en conflict vergroten, het belang van en waardering voor de democratische rechtsstaat benadrukken en die mensen vaardigheden aanleren om zelf een actieve bijdrage te leveren. De speelfilm 'De slag om de Schelde', de tv-serie 'De Joodse Raad' en bijvoorbeeld het Holocaust Namenmonunent en het Indische project 'Houd je erfgoed levend' werden mogelijk gemaakt. Vijf jaar geleden leken de onderwerpen democratie, vrede en zoiets als vrijheid van meningsuiting min of meer academische begrippen te zijn geworden. Het leek als de lucht om ons heen - het was er gewoon. Je hoefde er eigenlijk niet zo bij stil te staan, zo leek het. Mooi natuurlijk om het te onderhouden als fonds, om te zorgen dat die dingen onder de aandacht bleven in een tijd dat we met z'n allen eigenlijk met heel andere dingen bezig waren. Handig ook dat er nog wat mensen in leven waren die de Tweede Wereldoorlog hadden meegemaakt om nog wat te vertellen over hoe de wereld er ook uit kan zien. Leven in een tijd dat democratie, vrijheid en vrede geen vanzelfsprekendheden waren. Zo dacht ik zo'n beetje...

Handig dat er nog wat mensen in leven waren die de Tweede Wereldoorlog hadden meegemaakt om nog wat te vertellen hoe de wereld er ook uit kan zien. Leven in een tijd dat democratie, vrijheid en vrede geen vanzelfsprekendheden waren.

De mensen van Vfonds zelf wisten al wel beter. En inmiddels leven we allemaal in een wereld waar we daadwerkelijk op moeten komen om te redden wat er te redden valt. Democratie brokkelt af aan de andere kant van de grote plas en lijkt ook hier in Europa op heel veel plaatsen mank te gaan lopen. Hier in Nederland vragen ambtenaren zich af of ze nog wel in dienst kunnen blijven van hun regering. Misschien alleen nog om intern hun stem te laten horen om zo de democratie te blijven stutten? Vrijheid van meningsuiting is in onze wereld zo succesvol geworden dat ook meningen die zijn gebaseerd op klinkklare onzin gemakkelijk hun weg vinden langs de algoritmes en naar de stemhokjes. Massa's mensen worden bevestigd in de kronkel in het hoofd dat er makkelijke oplossingen zijn voor ingewikkelde problemen. Dat een grens dichtmaken alles zou oplossen: de woningnood, de inflatie, de bestaanszekerheid, de toekomst... Miljoenen mensen laten zich gemakkelijk misleiden door mooie praatjes van mensen die wel degelijk weten hoe ze hun belangen kunnen veiligstellen met geglazuurde praatjes en zo mensen aan hun kar vastklinken. Er wordt welig met snoepgoed gestrooid om echte honger van echte mensen te stillen. Een boterham met kaas zou wenselijker zijn, maar Big Mac en een dropveter stilt voorlopig ook de honger. Met zeer pijnlijke gevolgen op de iets langere termijn.

Voor het magazine van Vfonds interviewde ik onder andere burgemeester Jan van Zanen die nog het oude liberale principe vertegenwoordigt dat je moet opkomen voor het recht te mogen protesteren in dit land. Ook als je dat zelf nog nooit hebt gedaan en liever andere wegen bewandelt om op te komen voor vrijheid en democratie. Hij heeft als burgemeester zijn handen vol om de protesten in goede banen te leiden in de stad waar er jaarlijks duizenden zijn. Ik sprak ook met burgemeester Ahmed Marcouch die voorzitter is van een commissie die haar best doet om de democratie te stutten tegen serieuze bedreigingen tegen de rechtstaat en zijn persoon. In zijn eigen stad Arnhem moet hij optreden tegen mensen die beweren voor hun democratische vrijheden op te komen, maar die dat recht eerder inzetten om een dictatoriale doel te bespoedigen. Marcouch doet zijn uiterste best de democratie vanaf de basis een fundament te geven, dat doet hij onder andere in moeilijke buurten en bij de jeugd. Hij is in het defensief nu. Ik sprak ook met Eliot Higgins, de oprichter van bellingcat, het onderzoekscollectief dat tegen de stroom in blijft zoeken naar waarheid in een wereld vol nepnieuws. Ook ging ik het gesprek aan met de oud-militaire commandant Mart de Kruif die uitlegt hoe we ons nog kunnen verdedigen in tijden waarin het denken aan het woord 'oorlog' niet meer iets is dat je associeert met vroeger of ver weg.

Vrijheid van meningsuiting is in onze wereld zo succesvol geworden dat ook meningen die zijn gebaseerd op klinkklare onzin gemakkelijk hun weg vinden langs de algoritmes en in de stemhokjes.

Ook mocht ik de honderdjarig mevrouw Esther Vleeschhouwer-Blocq interviewen. Schrijfster Femmetje de Wind schreef de roman ‘Hij noemde me Elly’, het levensverhaal van het Joodse tienermeisje dat in de oorlog verstrengeld raakte en op wonderbaarlijke manier overleefde. Elly was nog maar vijftien toen ze in haar slaapkamer in Amsterdam in de verte hoorde dat Schiphol werd gebombardeerd en de oorlog van de ene dag op de andere in haar levensloop sloop. In de jaren erna overleefde de inmiddels honderdjarige Esther Vleeschhouwer-Blocq acht concentratiekampen en bleef tot op de dag vandaag een vrolijk mens. Hoe doet ze dat nog steeds, was mijn vraag.